PÉREZ VARELA FOI O NOSO ARQUÍMEDES

PÉREZ VARELA foi o noso Arquímedes. Dádeme unha chequeira e levantarei a cultura. E logrou o que non conseguira Fraga na súa primeira cea como presidente, empezando 1990. "Que intelectuais temos do noso lado?", preguntoulle aos dous amigos de Ribadeo, figuras de peso relativo na cultura española, aos que convidara. Os inqueridos miráronse perplexos. Aínda balbuciron posibles nomes de persoas que poidan achegarse dende o socialismo ferraziano. Non acertaron, pero Alfredo Conde non tivo miramentos éticos. Un amigo seu, tampouco. Alfredo, sempre cándido e sobreactuado, entendeu que a fe do converso requeríalle expoñerse. O outro escritor actuou de xeito máis renarteiro, ten un cerebro ordenado por unha formación científica, desenvolto en moitos anos traballando con ordenadores. Estivo onde debía estar mentres durou a República de Weimar e, cando chegaron Os Nosos, recuncou sen que ninguén o advertise. Mudou ao máis Noso dos Nosos. Bussines are bussines. Volvamos a Pérez Varela e ao seu principio de "un intelectual cústame 100.000 pesetas". O exconselleiro foi enganchándonos aos orzamentos da Xunta un por un a todos creadores do país nun exercicio de baltarismo que adormentou toda proposta privada, porque, no Varelato, o risco empresarial equivalía a cero. Daquela houbo a penas unha presada de artistas e empresarios preocupados en crear unha industria de entretemento para amplos públicos -négome a utilizar a contradición de 'cultura popular, a cultura é un asunto de e para elites- que xerase unha rutina de consumo e asistencia que agora os mantería vivos. O actor Noel Coward recoñecía que sempre navegaba en barcos italianos "porque non andan con esas parvadas de 'nenos e mulleres primeiro'". Podería recorrer novamente á gastada metáfora de Galicia e un barco, mesmo co Prestige aínda na carraxe; pero non somos italianos. A cada tallada presupostaria determinada pola baixada de ingresos correspóndese unha redución no orzamento de Cultura. Como non hai un can público, non hai cultura galega. Dos nosos Felices Anos 20 queda o derrelicto de quen pide 826 euros por ler os seus poemas durante unha hora; hai quen solicita esa desproporcionada cantidade de cartos por dirixirse a un auditorio ausente, porque a ninguén lle interesa escoitar os poemas de Caneiro. Pero, oh perversión do sistema!, Caneiro reclama 826 euros dos nosos impostos vía defensa siciliana -os cabalos dediante, o rei enrocado- da xestión gubernativa en verso á moda de Virxilio. Entenderon ben, si, cada unha desas palabras tan sobreavaliadas están financiando outras emitidas noutos ámbitos. Unha mágoa ver unha persoa culta e intelixente, que tanto podería achegar, baleirado de discurso de seu e remudado en pasquín feijoísta. Todo este argumentario desemboca na liorta Fasero-Cendán, que eu non acabo de comprender agás cando a enfoco dende o punto de vista da formulación química e física: os ósos, as veas e os fluídos de ambos os dous emiten un magnetismo idéntico. As explicacións que renderon están emitidas na linguaxe do algo haberá que explicar por non dicir que somos galegos e non nos entendemos. Aínda que Blanca Cendán introduciu de esguello a xustificación que eu remedo en cita a Los Chichos: "Se me dás a elexir entre ti e a riqueza, quedo con Roberto Varela". Non faltou o casus belli de Fasero: "Queremos máis Galicia nos escenarios”. A reviravolta entronca coa aproximación das eleccións, con esa campaña de 'para galegos, nós' que emprendeu o PP para apañar votos no galeguismo socialdemócrata. Non negarei que a proposta, dende un punto de vista partidario, é impecable porque os formulantes do sofisma 'no eres menos gallego por no hablar en gallego' xa os teñen asegurados.

Photo: President Lyndon Johnson with Senator Richard Russell at the White House (December 7, 1963, Washington, DC.) Yuichi Okamoto