A patria dun home é onde aprende a nadar. O meu pai aprendeu a nadar no mar de Burela. Para marchar volveu, atordado, á súa patria hai por volta de tres anos.
Aquela mañá do 11 de xaneiro estaba preciosa. Dentro do Hospital da Costa sopraba unha refolada de impotencia. Logo de saír, o sol comezou a quecerme o corazón. Dende o outeiro no que asentaran o edificio sandador onde estaban os médicos e os enfermeiros que non deron amañado o seu corazón atoado puiden albiscar o meu pai ao lonxe. Mireino no farelo que hai a un cento de metros do porto. Tiña catorce anos, 66 menos ca cando morreu. As pernas delgadas baixo o bañador negro. Amosábame unha presada de percebes tendéndoa cara a min co sol brillando a través da súa cabeza coma un aura de Giotto. Contemplei o seu rostro luminoso e sorrinte, o nariz ancho e roto. Unha vez contárame que foi o pago por unha pelexa sentimental. Que estaba en Bilbao e catro mozotes asomaron por unha esquina da Gran Vía cuestionando o seu amor cara Itziar, a miña nai. Rifaron a cabezadas, impedido para combatelos a corazonadas, e venceu no torneo. Nunca me confesou que fose mentira. A miña inocencia era omnívora.
Despois descubrin aquela fotografía na porta da cafetería de aitxitxe Rufino e amama Juana en Bermeo. Serían mediados dos anos 30, 1934 ou 1935, a mesma data na que se coñeceron os sogros do meu pai nun Alderdi Eguna. Os seus anos daquela eran seis, estaba deitado no perpiaño de mármore baixo o limiar, a cabeza un chisco erguida, os flocos de de neno revoltallo e o nariz xa destabicado.
O meu aita viña de morrer uns minutos antes e os seus outros fillos caeran na sima, abrazábanse por non poder abrazalo, no limiar de coidados intensivos. Eu non. A casa das curas pesaba por exceso de doenzas. Saín. Acouguei dexergando o farelo ata onde o meu pai se achegaba para apañar percebes remando para o seu aita, Rufino. Eu non choraba, nin sequera me consentín unha bágoa para zumegara os nervios nin me permitín exhalar o desepero nun alento porque nunca vin chorar a Francisco; non por vergoña das bágoas, senón por vitalidade. Cando estaba descentrado por un problema, aceleraba o ritmo das caladas do cigarro.
Un bocado antes visitárao na uvi. Ás veces o agur atragóase. Perto del, había un negro. Os nenos da Algalia compostelá presumían árabe ao meu pai cando descubriron aquel neno moreno e recén aveciñado que falaba coma un deaño, pero en euskara. Estaba durmido de calmantes, pero, de sabelo, permitiríase rir lembrando a Burela -unha casa aquí e outra acolá vertebradas pola estrada da Costa- ao que chegou canda o seu pai, un construtor que había de iniciar un porto.
Photo: Angel's Gate lightouse. John McLean
