ROSALÍA, MODELO PARA ARMAR

A IMAXE DE GALICIA no exterior viviu uns tempos máxicos nos anos 60 e 70. Un eficacísimo aparello de agitprop logrou enmarcar o país nunha serie eterna de postais nas que se amosaba a mansa e sorrinte vida galega. Os modelos representaban oficios vestindo o traxe rexional cun porte que explica o florecemento posterior dos nosos deseñadores de moda. A mostra Apostolado galaico amosa algunhas desas venturosas visións na Sala X de Pontevedra.

A decadencia que padece a nosa cultura ten unha causa coxuntural na crise e a causa epidémica na súa torpeza para proxectarse. O folk, con bandas coma Berrogüetto, foi o único sector creativo que demos exportado.

Ao contrario ca nós, Gran Bretaña converte en multinacional cada innovación musical que xera, como foi o caso do punk. A banda de referencia, os Sex Pistols, deron convertido unha icona oficial coma a raíña Sabela II nunha icona do underground.

A profesora da USC Dolores Vilavedra reflexionaba hai pouco sobre a nosa carencia de iconas. Apuntaba que a literatura galega está afastándose do modelo clásico artellado sobre «unha serie de nomes de referencia, indiscutiblemente canónicos». Engadía, chantando o derradeiro cravo no cadaleito, que «mesmo temos que aturar unha dose superior á habitual de mediocridade». Amén.

Ramón Torrado, que exhumou recentemente uns versos de Rosalía de Castro, denunciaba nun congreso sobre a nosa madonna celebrado en Porto do Son que «cada un fala de Rosalía segundo lle interesa, e considérana nacionalista, conservadora, progresista ou homosexual en función da súa óptica. Estase a dar unha imaxe moi limitada».

De feito, eu púxenme pálido cando Francisco Rodríguez me insinou no café Casablanca de Lugo que Rosalía tería un gusto que non paraba en xéneros. Calei. Pouco sei de Rosalía e, dende logo, infinitamente menos ca o autor de Rosalía de Castro. Estranxeira na súa patria.

Nabokov di en Curso de literatura europea (RBA) que «o impacto do estudo sociolóxico da literatura queda reservado aos insensibles ás vibracións estéticas da auténtica literatura». Como exemplo, pon que «nada máis molesto e inxusto con Flaubert ca ler Madame Bovary coma unha denuncia da burguesía».

Agradecín que o profesor Xosé Ramón Barreiro asentase estas cuestións no seu ensaio Murguía. Especialmente que negase esa lenda tan estendida polos que amantes das sagas sentimentais de que Manuel Murguía maltrataba na muller.

Barreiro, que é unha desas autoridades que bota en falta Vilavedra, asegura que «se escribían a diario cando estaban separados». Sabemos que a súa correspondencia acabou sendo pasto dun Farenheit 451 «posiblemente por decisión de ambos os dous e por execución de Murguía, pero hai unha carta na que Rosalía se amosa moi enfadada» pola queima.

A familia Murguía de Castro debía de ter unha confianza cega no poder mitificador do lume. Conta o escritor Pedro Feijoo que as fillas do matrimonio queimaban as cartas dunha modelo de arte ao seu irmán Ovidio para que este non soubese que deixara embarazada a unha rapaza que «vive coma unha xitana de mala vida». Sobre isto non se prodigan os devotos. Mellor que a nosa Emma Bovary non perda brillo por estes feitos.

Feijoo culpa «á desfeita da súa biografía que fixo Murguía». Buscando construír un mito coa súa muller, elaborou unha figura tan descoñecida que calquera pode armar o modelo que lle conveña.

AMARAL VÉN DE sorprenderme co vídeo Ratonera no que Rajoy e outros políticos son retratados cunha crueldade que ten tanto de orixinal como de tabula rasa.

O dúo zaragozano, que pasou polo FIV de Vilalba, madurara cando superou o solipsismo de Sin ti no soy nada para concienciarse cos problemas de alcoholismo de Nicholas Cage en Las Vegas. Dá un paso máis no bo camiño.
Vetusta Morla tamén proclamaron que «abandonan a metáfora», o que pode ser un alivio para esa figura literaria. Virán por Galicia en maio para presentar La deriva, un disco «sobre sentimentos arredor dos aconteceres sociais».

Non moito despois, a primeiros de xuño, empezará a xira de despedida de Berrogüetto. Os galegos asumiron que este non é país para músicos pese a que disque cantamos ata cando falamos.

Quizais o seu atranco foi non transitar cara á Nova Canço, coma Amaral ou Vetusta Morla. Morrisey sempre o tivo claro: Margaret guillotine cantaba no ‘Viva hate’ (1988) para explicarlle a Margaret Thatcher que debería ir morrendo. Levoulle quince anos. Robespierre non quedaba na metáfora.
José Luis Losa cita a letra desa canción para argumentar o ciclo sobre cine do thatcherato que promoveu para o CGAC da Coruña e que empezou o xoves, Terra sen pan. Tivo a audacia de programar A grande estafa do rock & roll.

Ese filme que conta o xeito no que Malcom McLaren creou os Sex Pistols non me parecía cine social, pero lembrei que o director, Julian Temple, engarza a primeira boy band do punk coas orixes da anarquía en Gran Bretaña. Todo movemento político ten unha carga de espectáculo.