KADDISH AO SOL

Un sol de megaconstrución pesaba sobre a terraza do Costa Verde. O espazo de mesas e cadeiras de trinta metros cadrados era o único ámbito humanizado en Ribadeo na tarde agostosa de onte. Eramos unhas vinte persoas repartidas en grupos de catro, de dos e de unha: viúvas a acougar, divorciadas consoladas, algunha neska zarra (rapaza vella, en euskara; solteirona) e máis eu. También outras tres amigas entre elas das que ignoraba identidade e estado civil. Eu acompañaba a Itziar, a miña nai, no canto do seu kaddish en palabras amables e doridas de lembranza cara ao meu pai. O meu fillo, Antón, xogaba ao futbol como se fose inevitable, pero escollera patexar o balón do Athletic no Campín dos Curas no canto de bañarse nas Illas. Eu lembraba a Allen Ginsberg en Kaddish (Anagrama), a oración fúnebre xudea que el dedicou a Naomi, a nai, en 1958: É estrano pensar en ti agora, lonxe sen corsé nin ollos, mentres camiño polo pavemento solleiro de Greenwich Village. Pensaba en que todas aquelas mulleres soportaban unha carga de dor: o home que as quixo e morreu no caso das viúvas; o home que as quixo e non as comprendeu no caso das divorciadas, e o home que nunca as chegou a querer, o amor distópico das solteiras. As viúvas teñen a vantaxe. O pasamento das súas parellas, parellas de vello para a maioría, fai que a carga da ausencia amose outra cara: a cara do dereito á xerar misericordia allea. Elas saben ben como administralo. Ao atopárense con persoas que carecen da súa condición, as viúvas agachan a ollada e collen unha man coa outra para acariñarse agardando polas frases que a sociedade estableceu como pago a unha morte allea. Son fórmulas cun contido de sinceridade insuficiente, pero cumpren a función de comparecencia e recoñecemento que esixen as viúvas. Soño, atrapados na súa desaparición, mentres suspiran e berran nunha compra e venda de cachos de fantasma, venerándose os uns aos outros. Máis complexa é a situacion de encontro de dúas viúvas, a colisión de dereitos sociais. Hai un momento previo a que se produza, un segundo anterior, no que ambas as mulleres que quedaron sen home calculan os méritos da contraria: os anos co home, as veces nas que se lles vía xuntos por Ribadeo, a existencia de amantes constatadas nas rexoubas locais, a cercanía da morte a respecto do momento actual, a maternidade aliviante,... Mentres a viúva de maior rango reclama o seu mellor dereito, a viúva de menor rango acode á saúde propia coma contrapeso ao kaddish alleo: Allen, ti non entendes (é) dende que me puxeron eses 3 garabullos grandes no hospital, envelenáronme, queren verme morta (3 garabullos grandes, 3 garabullos grandes).