A IMPORTANCIA DE PAGAR O RECIBO DA AUGA

OS ARXENTINOS falan do Mundial de Fútbol de 1978, como El Mundial, como se fose un xenérico. Inducen a temer que non houbo outro campionato internacional de fútbol ningún de quitado o que se celebrou en Arxentina e gañou Arxentina.
El Mundial eclipsa mesmo ao Mundial de México, cando Deus tomou partido para erguer a man de Maradona, suplir os centímetros de estatura que lle faltaban e marcar o gol do triunfo na final.
Roberto Alifano comentaba o xoves o «terrible» que resultaba ver ao seu país festexando o título en 1978 mentres había rapaces desaparecendo acusados de estar implicados cos montoneros ou co ERP. Os motivos podían ser tamén aparecer na axenda de alguén implicado ou, máis sorprendemente, porque alguén decidise que un debía estar implicado.
Alifano, escritor e xornalista, e, sobre todo, colaborador de Borges entre 1974 e 1985. Escribiu varios libros sobre a convivencia co escritor nórdico nacido en Bos Aires. Foi o asunto que estivo comentando na Bienal Literaria en Compostela, que organiza o Pen Club de Galicia, celebrado o xoves e onte. Este ano polo seu 25 aniversario.
Alifano facía unha comparación entre a represión militar de Videla na Arxentina e a de Pinochet en Chile. El coñeceu as dúas. Unha entrevista radiofónica con Ernesto Sábato custoulle que o visitase a Policía. O autor confesoulle que non lle gustaba o fútbol ben entrada a celebración de El Mundial. «Me llevaron en un auto a unha comisaría como me podrían haber llevado a la Escuela de Mecánica de la Armada», comentaba para indicar o caprichoso dos axentes de Jorge Rafael Videla. Houbo de agardar a que chamasen da emisora para que o soltasen.
Non era a primeira vez que o levaban as forzas da orde. Cinco anos antes, sendo correspondente en Chile, lera uns poemas de Pablo Neruda no seu enterro. A Policía de Pinochet atopara nesa lectura un motivo para detelo. Con todo, a diferenza de Arxentina, Alifano atopa unha lóxica interna nese absurdo: «Sabiás el motivo, te llevaban a comisaría y te hacían un juicio; que era una farsa, pero era un juicio».
Xesús Fraga achegou a peripecia de Andrew Graham Yool, nacido en Bos Aires en 1944, e tan arxentino coma Borges, polo tanto. Graham Yool conta en ‘Memoria del miedo’ (Libros del Asteroide) que foron buscalo nun coche. Os secuestradores sabían que tiñan que matalo porque era periodista e andaba escribindo sobre as cousas feas que lles facían os seus compañeiros aos desaparecidos. Conduciron cara aos arrabaldos.
Nunha curva camiño do Calvario, o automóbil parou e botaron a Graham Yool fóra. Un dos axentes acordara que se lle acababa o horario para pagar o recibo da auga e debían regresar á cidade.
Norman Mailer pensaba que «nun acto criminal sempre hai arte, pero os grafiteiros están no extremo oposto dos criminais porque viven as fases todas do crimen para cometer un acto artístico». Mailer sitúa o grafiti na esfera criminal porque require clandestinidade para poder ser executado, agás nos casos nos que hai unha petición expresa por parte do propietario da parede afectada pola pintura.
O escritor norteamericano dedicou un interesante libro a esta forma de expresión urbana: La fe del grafiti (451), un texto con fotografías de John Naar.

O volume está escrito en 1973, cando a primeira xeración de escritores, todos adolescentes, trazaba o seu apodo e o número da súa rúa de Nova York en muros, valados, furgonetas e vagóns de metro ou tren.

Os grafiteiros móvense con discrección por medo ás multas por pintar onde non se lles permite. A experta nestas obras, Amabel González Troncoso, asegura que «neste mundo, o importante é a obra, non o autor, que polo xeral, fica no anonimato». Esa estratexia dos autores por gardar a discrección vese intensificada polo cuestionamento de que o grafiti poida considerarse unha arte.
González Troncoso, licenciada en Historia da Arte, escribiu esta disciplina para escribir a súa tese doutoral, a primeira de Galicia, baixo o nome de Aproximación á historia do grafiti en Galicia».
A ocultación do grafiti determina que esa aproximación tivese que facela fuchicando na oralidade a falta de textos e a falta mesmo de imaxes para remontarse ás orixes porque a fotografía era bastante cara a primeiros dos 80.
A base de indagar e de remontarse nas escuras augas do grafiti na procura das fontes, Amabel González Troncoso chegou ata unha artesá corentona chamada Seor.
Nos primeiros anos 80, Seor era unha escolar de doce anos que colleu unha caixa de xiz de cores nas aulas para ir ao valado dunha obra e pintar. Empezou a executar o que Norman Mailer chamou «fogos de artificio entre a rúa e o sistema», no senso de que eses nomes de agresores descoñecidos marca que «quizáis algunha parte do sistema exhale un suspiro de morte».
Aínda que, para subversión cultural, quedo coa novelista Marina Castaño, a quen se acusa de haber esquecido maliciosamente de abonar o Ive polas obras que se levaron a cabo na Fundación Camilo José Cela, de Padrón.

Photo: Cooling off in New York City, summer of 1943