ETERNIDADE COCIÑADA ALLA CARBONARA

ATERREI NO aeroporto de Ciampino o pasado día 6 no medio dun acontecemento. Foi prender Twitter na terminal e ler no xornal Il Mesaggero que Adriano Celentano cumpría 77 anos. Nun país tan inclinado ao teatral coma Italia, o aniversario dunha do seus mitos da cultura popular é un acontecemento. Federico Fellini, que tiña un olfacto de sumilleur para o espectáculo, descubriu a Celentano para lle que cantase un rock a Anita Ekberg cun estrafalario conxunto de mambo en La dolce vita. Italia exhibe o mal gusto para remarcar a súa elegancia.
A sofisticación está en todas partes. Viaxa mesmo neses vergonzantes autobuses para turistas confiados que che amosan dous mil anos de arquitectura, batallas, egocentria, suor e bágos en media hora de percorrido. A eternidade en trinta minutos. Entre cada explicación sobre o castelo de Sant’Angelo ou sobre o Coliseo, que o viaxeiro cordial vai recibindo a través duns cascos, soa Il barbieri di Siviglia, a música grandilocuente e retranqueira de Rossini.
Ese desprazamento na parte alta dun bus de dous andares permite gozar de media hora coa sensación de eternidade romana. Sentes que estás nunha cidade na que o tempo non soamente avanza, senón que tamén retrocede grazas á contemplación simultánea de diferentes capas da Historia, dunha Historia relevante erixida sobre o centro do maior imperio de sempre xamais.
Polo camiño vexo carteis que se repiten a cada pouco: uns anuncian un espectáculo con fragmentos de Rossini, Puccini e Verdi para chamadas en espera cunha cea a base de bucatini alla carbonara e decepcionante viño rosado. Outros anuncian unha viaxe a Siviglia con promesa dunha «entrata allo spettacolo di flamenco» con «stufato di guancia iberica al vino Pedro Ximénez». Os romanos viven de vender tópicos, pero compran a mesma mercaduría cando viaxan.
Aínda que xa llera ao novelista Guido Morselli que «Roma é unha escenografía», non puiden deixar de sentirme impactado ao ser consciente de que a escenografía é real, de que a area do Coliseo quedaba empapuzada de sangue ao rematar as loitas de gladiadores e a fagocitación de cristianos. Percorréndoo sentinme de volta nun pasado alleo e senatorial a pesar da proliferación de turistas con esa ortopedia para narcisistas que son os ferraganchos de facer selfies.
Con todo, regresei á realidade ao baixar aos urinarios. Durante medio minuto evacueime, ombro con ombro, con Alberto Comesaña. Non puiden estreitarlle a man por un motivo evidente. Como cantante nunca logrou equipararse en repercusión con Celentano, pero tivo o seu éxito en España, o país rancio que ás veces agradece as letras hedonistas. O encontro confirmoume ese acontecemento inevitable en calquera lugar do mundo e momento histórico atopas un lucense mesmo no punto máis remoto do planeta. E Comesaña estudou en Lugo.
Durante a miña estadía en Roma puiden visitar unha mostra de Escher. O artista holandés viviu once anos na cidade. É famoso polas arquitecturas nas que reptís ou persoas camiñan en ringleira por corredores unidos entre si formando un camiño que nunca rematan. Os seus personaxes semellan atrapados nunhas coordenadas concretas de espazo e tempo.
Ese estado de perfección mítica era o que buscaba Wagner coas óperas lendarias e ampulosas, aínda que tan deostadas por Rossini: «Wagner tivo momentos bos, pero malos cuartos de hora», afirmou. O compositor alemán pretendía sustraerse do tempo. Sabía que as xornadas italianas teñen unha carga de perpetuidade tan pesada que avanzan máis lentos. Marchou a Italia para finar. «Digo coma Otello: velaquí a fin da miña viaxe», escribiu. Unha semana máis tarde, sentado fronte ao escritorio dixo as últimas palabras: «O meu reloxo...». Os xenios non saben morrer con naturalidade.
Esa sensación é permanente en Roma. Ao saír da mostra de Escher, topei co Cafe dell'Angelo, pechado dende novembro. Cando menos iso era o que denunciaban unhas grandes lonas que tapaban os seus deliciosos ventanais. «Lamentamos anunciarlles que temos pechar o día 1 de novembro por culpa da especulación inmobiliaria», exclamaban unhas grandes letras impresas en vermello sobre un fondo branco. Catro meses máis tarde, a primeiros destes mes, continuaba aberto cunha actividade fervente segundo puiden observar asomándome entre as pancartas.
Os romanos saben que as normas non son para cumprir, senón que recollen intencións. Por exemplo, os semáforos son orientativos.
Os xaponeses, que non deron avanzado na Historia de Italia máis acó de Xulio César, non comprenden o espírito normativo que rexe en Roma. Unha mañá atravesaba na Piazza di Venezia tratando de ver o balcón dende o que Mussolini, que tería dado un espléndido Parsifal wagneriano, declarou a guerra a Gran Bretaña e máis a Francia. Crucei ás présas ata unha mediana por un lugar pintado cunhas raias anchas e paralelas que me lembrou un paso de cebra. No espazo axardinado e libre de coches cadroume cun grupo de vinte turistas nipóns. Estaban desconcertados, agardando a que algún condutor detivese o seu vehículo no segundo paso de cebra. Puxéronse tras de min, como se eu fose protexelos. Impostando seguridade, volvín a cabeza e advertín a unha rapaza de ollos riscados: «Ninguén vai parar». Aquela Madame Butterfly —encantaría a Puccini— estendeu a man nun xesto que encarnaba un rogo para que lles servise de pioneiro. Asumín que me tomara por indíxena romano e vínme detendo o tempo e o tráfico, como se fose Moisés separando as augas a bastonazos.
Nesa mesma mañá, uns terroristas incapaces de sentir o distanciamento irónico dos romanos a respecto das crenzas e as ideoloxías, fusilaron media redacción do Charlie Hebdo.
Notouse pola noite, nas medidas de seguridade. Un helicóptero ruidoso e policial sobrevoou en círculos deseñados por Escher o centro da cidade. Dous coches patrulla cortaron un carril enfronte do edificio no que está a redacción de Il Messaggero. Situáronse á italiana: cruzados para que os axentes que os ocupaban puidesen comentar o acontecemento local: o partido que enfrontaría a Roma e Lazio aquel domingo.
No día no que se xogaría ese encontro, eu voaba de regreso a Galicia. No aeroporto de Ciampino, antes de apagar o móbil, puiden informarme por Twitter do pasamento de Anita Ekberg. A actriz sueca trascendeu na memoria dos cinéfilos polo seu baño noturno na Fontana di Trevi en La dolce vita. Nesa escena, Fellini elevou a camiseta mollada á categoría de alta costura. Prefiro esoutra na que Celentano canta á fronte dunha orquestra composta por músicos con camisas de mangas anchas e lunares. Nela, a exquisita walquiria abandona o seu lugar wagneriano —no que podería vencer á morte— para entregarse ao baile animalesco, febril e hedonista do momento fugaz gozado intensamente. Aparece extraviada do tempo e dese espazo polo que corretea dando voo á saia.

Photo: Celebrities by Elio Sorci. Rome, 1965.