O CEO DO SAVOY ESTRELADO DE OBUSES

NO ANO 1983 o meu pai mandoume en misión diplomática á Universidade de Santiago. Como non tiña intención algunha de memorizar libros; unicamente de lelos, busquei un lugar equidistante de dúas facultades áulicas: Dereito e Farmacia. Xusto nese punto, atopei un fogar na cafetería do Sindicato Español Universitario (SEU). Todo era amplo nesa institución hostaleira: os horarios, os ventanais e a selección de prensa.
     Cada mañá asitía á facultade co desencanto cansino co que Alvite comparecía na caixa de aforros. Ao chegar, cambiaba de dirección cara á cafetería postfalanxista. Sentaba ao fondo da barra coa mesma resignación satisfeita coa que Alvite sentaba no Savoy. Daquela comezaba a excursión diaria polos artigos de Vázquez Montalbán, Umbral e Carlos Casares.
    Tamén polos de Alvite. Non sabía que traballaba multiplicando porcentaxes absurdas nunha calculadora manual Olivetti. Imaxinaba que era un guionista desputado por Raoul Walsh e Howard Hawks. Fantaseaba con que se emborrachara no muelle 42 de Nova York e acabara sendo desembarcado en Vigo tras atravesar o Atlántico durmíndoa no bote salvavidas dun cargueiro.
    Aínda teño como libro recetado a Obra periodística. Del humor al desencanto (Debate), de Montalbán, e non canso de saborear a Umbral en Amado siglo XX (Planeta). A Casares débolle o galego escrito que malestudiei, pero o seu gato Samuel acabou parecéndome tan interesante coma un muíño de vento xirando ata a fin dos tempos. Un micho doméstico ten vocación de sesta o sofá e observación do centrifugado da lavadora.
    A desilusión con Alvite foi máis sutil e imperceptible, aínda que o final estivo cargado de brusquidade. Unha mañá de lectura na cafetería do SEU pechei os ollos diante do seu artigo: deixei caer o dedo na páxina tres veces de forma consecutiva. Premín na metáfora da loira platino, na de Bogart e na do piano. Sorrín pensando nos milleiros de pesetas que lle custaban ao meu pai a miña preguizar para memorizar. O Savoy acabou sendo unha sala de estar, tan lugar para estar en zapatillas coma a miña cafetería do SEU. Alvite e Casares escribían sobre a súa vida; Montalbán e Umbral, sobre a vida. E as vidas particulares acaban por desgastar o seu atractivo.             

       O columnista compostelán non entendeu que escribir debe ser un acto hostil e áspero, sometido ao humores do autor; non soubo levantar os ollos para mirar o ceo negro do Savoy estrelado de obuses. Pasoulle como a George Simenon, que foi un clásico reservado ata que sentiu a obriga a ser un talento contemporáneo. Nótase a diferenza entre o estilo de ventás abertas ao sol de El perro canelo (1931) e o amortallado con figuras literarias de El círculo de los Mahé (1946). Ambas foron republicadas por Acantilado.
     Simenon deixouse abrumar polos ignorantes que o desprezaban como escritor popular. Acabaron por amargarlle o estilo, por convertir cada metáfora nun resentimento.
     Non volvín ler a Alvite ata o seu texto breve para o longo adeus, como a novela de Chandler. Sentínme mal. Sobre todo, despois de percibirme coma o único que cansara das sinopsis de cine negro que publicaba en prensa.
     A sensación foi a mesma que cando subín ao segundo andar de Souto, unha libraría fundacional de Lugo. O negocio pecha a semana que vén. Os andeis —antes preñado de recetarios, novelas e pensamento de estibador lunfardo do Cholo Simeone— preséntanse nestes días contados coma vítimas do «ceo estrelado de obuses» de Apollinaire. De entre a desolación rescatei O poeta asasinado (Laiovento) do escritor francés.
    Tanto Alvite como Casares acabaron convertidos no que Apollinaire chamaba les pauvres enfants (os pobres nenos). O poeta formulaba así a súa misericordia cara aos que acaban escribindo o que sospeitan que queren lerlles. Son nenos que temen medrar.
     A morte é unha gran conciliadora de atencións. Proliferan piras funerarias ao mestre, rondas pagas no Savoy, antoloxías selectas de anécdotas,... En fin. Vou concentrarme na doce prudencia.
    O problema explicouno Joseph Roth nunha carta a Stefan Zweig: «Xa non vivimos aqueles apacibles tempos en que os escritores podía calar durante dez anos; hoxe, a mala memoria da xente esixe continuidade na produción». Alvite non soubo cambiar de dirección. Nunca tivo un tropezo que o obligase, certamente. O seu talento era tan inmenso que nunca parecía rematar. Subía os ollos, miraba ao lonxe e reparaba en que podía seguir andando porque había máis paisaxe tras o horizonte.
Acantilado vén de publicar un volume de correspondencia entre Roth e Zweig, Ser amigo mío es funesto (1927-1938). A maioría son cartas de Roth e tocan o gran tema da literatura: o pago por peza.
     Aconteceulle a Rosalía, cando asinou en marzo de 1881 o artigo Costumbres gallegas en El Imparcial, que foi recibido en Galicia coa insidia propia da intelectualidade do país. Contestou coa escondida carta de Lestrove a Murguía: «Ni por tres, ni por seis, ni por nueve mil reales volveré a escribir nada en nuestro dialecto, ni acaso tampoco a ocuparme de nada que a nuestro país concierna». A escritora tivo en conta os cartos para explicar a incoherencia coa que castigou ao galego polas burlas a un artigo en español.
    A Asociación de Escritores en Lingua Galega vén de iniciar unha bonita campaña para que todos sexamos civilizadamente cataláns por un día e nos agasallemos cun libro e unha flor no 24 de febreiro, día do nacemento de Rosalía. O lema, agora tan fraternalmente cansino, é Eu son Rosalía.
     Non sei o motivo de ocultar a Rosalía posterior a 1881. Ela non soubo conter a ira, pero os grandes xenios non perden unha capa de talento polas debilidades.
    Maior coraxe amosou Xavier Alcalá. En 1985 publicou a brava Tertulia, unha novela na que lanzaba «obuses coma flores de lis» —volvo a Apollinaire— contra o sistema literario, que vai ser reeditada. Seica lnllo a Alfredo Ferreiro no Praza Pública dende o poder lle arrincaron das mans os premios Blanco Amor e Xerais.
      Uns anos máis tarde, Alcalá entrou en éxtase fraguista. Tras o ano da vitoria bipartita soubo redimir a súa biografía e reconducir a escrita cunha discrección ursulina.