OS AMIGOS DO CADÁVER DE BLANCO AMOR

RESULTA angustioso ler o xeito no que Galicia se desfixo de Eduardo Blanco Amor en 1979. Estaba léndollo agora mesmo a María Xosé Queizán. Un xornalista, César Lorenzo Gil, invitaba en Biosbardia á escritora a recrear as últimas vivencias con Blanco Amor. Queizán matiza con crueza: «Ben, en realidade, compartín momentos co seu cadáver». A narradora lembra que Blanco Amor vivía en Vigo e morreu nun taxi. «Un escritor tan viajero ha de tener un taxi por ataúd», considerou Francisco Umbral no loito de periódico, amencer e cruasán do día seguinte. O taxista conduciu o cadáver a un hospital. Cando chega María Xosé Queizán «o seu corpo repousa nunha estancia fría, baleira, chea de humidades. Blanco Amor estivo alí só, acompañado dun grupo de amigos que o acompañamos atrás da ambulancia que o levou a Ourense». 

O relato de espanto e soedade agrávase na memoria da autora. «Xa alá, na súa cidade natal, estivo abandonado nun corredor do hospital. Intentamos que o Concello o homenaxease dalgún xeito, pero como era fin de semana pois non se podía habilitar o edificio e o cadáver quedou alí, á espera». A frase que desacouga é «como era fin de semana». Era fin de semana en Ourense, pero no calendario dos alcaldes non figuran as fins de semana. Sempre hai unha entrega de premios dun concurso escolar, unha exhibición ou un partido de fútbol que obrigan os rexedores a forzar as leis da física para asistir a todos. Non vou pensar mal, non vou pensar que Blanco Amor non condicionaba o sentido dun so voto; vou facerme á idea de que José Luis López Iglesias descoñecía a quen pertencía o cadáver que concedera ao frío e á humidade.

Bastante tiña o rexedor con aprender as siglas do partido no que estaba. Era exconcelleiro franquista, exmilitante socialista, daquela alcalde coa UCD e posteriormente adscribiuse a Coalición Galega, CDS, Independentes por Galicia e o PSOE de volta. Esa preocupación quitábanlle horas para ler A esmorga e habilitar unha sala digna para despedir o seu autor. Ben, agora dispoñemos da película, que quita menos tempo. O visitador da cinta, Ignacio Vilar, volve con trofeo de cada festival onde a presenta.
Aínda nese suposto de que ignorase a Blanco Amor, López Iglesias amosou instinto para a púrpura. Sabía que o político é coma un piso, que non vale en función do contido, senón polo sitio no que se atopa. E foi cambiando segundo subía ou baixaba a marea das circunstancias.

Hai un mes empecei a nadar dun xeito tenaz. Cada mañá baixo desde a parte alta de Lugo ata o río. Entro no Club Fluvial, póñome un bañador de listóns coloridos e nado. Nadar é unha experiencia monótona, pero cando a practico síntome coma se flotase nunha xelatina pouco densa.
Aínda que levo uns lentes de plástico, o bafo e a miña miopía condénanme a unha cegueira eventual. Ao nadar entre brumas son capaz de imaxinarme que a miña esencia reside nunha nube minúscula coma esa que chaman alma. Unha vez concretada esa bóla informe e vaporosa na miña fantasía, son capaz de elevarme nela uns metros e mesmo de dotar á miña alma de visión. Daquela podo verme abaixo, soprando con exasperación mentres nado a braza, coa miña cabeza —agora cega e baleira— mergullándose e saíndo da auga.
Dende arriba vexo unha lámina azul que brilla. Lémbrame o plasma dos televisores. Entón comprendo o motivo para pechar os ollos cando estou na piscina: temo descubrir no fondo unha gran cara barbada do presidente do goberno español ofrecéndome un deses discursos nos que confunde sensatez con covardía.
Ao regresar ao vestiario arrepíntome de escapar. Podería aproveitar para expoñerlle as miñas ideas sobre o seu traballo. Non hai nada que nos excite máis aos que temos relación coa cultura que ser escoitados por unha persoa con responsabilidade pública. Antes, cando non me exasperaba con frecuencia, asistía a ceas nas que os intelectuais se sentían poderosos porque sentaban xunto a políticos. Estes sentíanse sabios porque comían gambas á grella con intelectuais. Ao cabo, ambos colectivos comparten a aspiración de transcender o seu momento histórico.

A diferenza entre uns e outros é que un intelectual pretende que se comprenda o seu discurso porque nunca terá que aplicalo e un político recurre a circunloquios, obviedades e tópicos cando fala porque confía en non ter que aplicar nunca as súas promesas. Os políticos con cargo saben da complexidade da realidade, polo que se acollen a unha linguaxe propia do freejazz: o importante non é a melodía, senón os matices. A falta dun retrouso semántico ao que agarrarse fai que o conxunto soe ben e non comprometa o desenvolvemento do tema.

A disertación política é emocionante polo mesmo que a arte abstracta fascina ao crítico e poeta John Ashbery. «O risco fai que a pintura experimental sexa fermosa, igual que as relixións son marabillosas pola forte posibilidade de que estean fundadas na nada», escribiu en The invisible avant-garde. Temos un par de meses por diante para concordar con Wittgenstein en que «o significado dunha palabra é o seu uso na linguaxe», é dicir, teremos que atender ás explicacións dos candidatos ao Congreso sobre o que quixeron expresar realmente nos seus mítins.
Os intelectuais que sentan onda eles poden agardar a que lles acabe pasando- o mesmo que conta María Xosé Queizán conta na novela A boneca de Blanco Amor, que «houbo quen levou o cadaleito do escritor aos ombros que nunca lle tería dado o brazo se o encontrase vivo polas rúas da cidade».

Photo: Andy Warhol, Henry Geldzahler, David Hockney and Jeff Goodman. 1963