OITO MILLÓNS DE PIPAS NA TATE MODERN

Este sábado consagrei a tarde a manexar un nivel de raio láser dos que se usan na construción. Pretendía colocar equilibradamamente un cadro de Mark Rothko no recibidor da miña casa. O láser é unha arma eficaz para as firmas de subastas dende que o físico Giovanni Morelli inventou o método que leva o seu nome para detectar arte falsa, Análise Morelli. Permite, por exemplo, reparar en cores que non son contemporáneas ao cadro orixinal. Na entrada da miña vivenda colguei o espiritual Rothko, pero na sala optei pola frescura de Keith Haring. A miña obra de Rothko estivo exposta na Tate Modern de Londres e as dúas pezas que teño de Haring proceden do Guggenheim de Bilbao, e mesmo levan unha sinatura pomposa do autor. Soamente lles falta falar, como se di dos cans cando se destaca o ben que imitan aos humanos; algo que todo cánido debería evitar por dignidade. Esixímoslles unha submisión acrítica e eles nola conceden coma parvos. A nada que vostedes reparasen neses cadros meus descubrirían que son sorprendemente lisos. Non lles minto sobre a súa procedencia: custáronme uns bos euros nas tendas da Tate e do Guggenheim.

A xente cre que as pingas da choiva, os políticos e os chineses son imposibles de distinguir, pero esa sensación vén provocada porque non se aprecia a valía dunha imitación de calidade, autenticamente falsa. Un familiar meu pretendeu ser pintor, pasou catorce meses en Monmartre nos anos 40 e volveu co mesmo nulo talento co que marchara. A cambio, trouxo coñecementos sobre o xeito de envellecer un lenzo ou de disolver as tintas. Aprendeu nas clases maxistrais do máis prestixioso falsificador de pintura asentado no barrio parisino, Han van Meegeren. Copiar unha obra de arte pode ser unha obra de arte. Van Meegeren poñía disciplina no estudo e minuciosidade na reprodución das pezas que imitaba.
André Malraux carecía de aprecio algún polos copistas e pola atención que precisan para non esquecer ningún detalle do orixinal cando falsifican un lenzo. Logo de que De Gaulle o nomease ministro de Cultura, o escritor mandou limpar todas as fachadas de París e rastreou persoalmente imitacións dadas por auténticas nos museos e galerías da cidade. Actuou con saña contra as falsificacións de Utrillo e Corot. Requisou uns trescentos cadros e decretou que se lles prendese lume na praza de Ravignan. En vista do panorama, o meu parente escolleu un lugar seguro no que refuxiarse. Alugou un estudo en Lugo, lonxe daquel París no que o inquisidor Malraux esquecía que el mesmo fora detido antes de exercer a política. Pasara polo cárcere da Indochina francesa en 1923 por roubar esculturas e baixorreleves do século X coa perversa ambición de revendelas en Europa. Pero o meu familiar gozou dunha vida longa no Hotel Méndez Núñez. Pagaba a suite recreando a arte galega dos anos 20, 30 e 40 que vendía coma auténtica á burguesía nova e ignorante. Era tan soberbio que se xustificaba contándome que Miguel Anxo vendera unhas esculturas gregas ao Papa Xullo II, «que serían falsas; pero, que carallo, eran do mesmísimo Miguel Anxo!».
Acabei a tarde de onte canso de manexar o nivel láser e sentei para mirar Netflix no televisor. Apareceume o documental Never sorry, de Alyson Klayman, sobre a loita do artista Ai Weiwei contra a censura do goberno chinés. Agardaba poder coñecer a montaxe de Sementes de pipa, que instalou en 2010 nunha nave baleira e amplísima da Tate Modern, onde eu compraría a lámina de Rothko un ano máis tarde. A obra estaba formada por oito millóns de pipas de porcelana pintadas a man que pesaban dez toneladas. Puiden saber todo sobre ela. Ata o punto de recoñecer o cruxido dos visitantes ao pisar as pipas porque me convencín falsamente de que o sentira. Ai Weiwei explica no vídeo que el non toca as súas obras, que soamente as deseña e supervisa o traballo das súas ducias de axudantes. A autoría non ten grande importancia para o artista chinés. Sabe que calquera pode facer unhas pipas de porcelana e pintalas: volvemos ao mito contemporáneo de que a arte moderna consegue creala un neno de teta, aínda que ningún neno de teta logra que lle paguen millóns polas súas obras. Ao cabo, Sementes de pipa, fala da uniformación da sociedade, de que todos os humanos somos iguais en todo o planeta, de que temos a tendencia a asemellarnos na roupa e nos costumes; de que somos tan tontamente sumisos coma os cans.
Despois de cear, marchei para a cama co libro Nat Tate. 1928-1960. El enigma de un artista norteamericano (Malpaso), de William Boyd. O escritor conta a historia fascinante de Nathwell Tate, un pintor abstracto e alcohólico, que se tirou ao río Hudson con 32 anos tras queimar a súa obra coa furia coa que Malraux incendiara os utrillo e os corot que decidira polo seu criterio que non eran auténticos. Inclineime por supoñer sen base que a Tate Modern tomara ese nome na honra do artista norteamericano.
Hai un momento de Never sorry no que o director pide permiso a Ai Weiwei para entrevistar á súa nai. O artista bota o corpo para atrás con sorpresa e, a seguir, empeza a mover a cabeza para negarse. Sen que o realizador llelo pida, propón unha solución: «Entreviste vostede a unha nai chinesa calquera a respecto do seu fillo e poña o meu nome no seu lugar. Fareille un contrato». Ai Weiwei opina que non importa o artista, senón a obra que crea. Ao cabo, el non participa manualmente na xestación das súas instalacións e pode ser un farsante que imita a alguén orixinal, tan falso como os meus rothko e haring. Ou como Nat Tate.