.

A ESTA ALTURA desa superprodución fílmica que é o Día das Letras Galegas coñezo as escenas de memoria. Como hai tantos lucenses que escribiron ben e outros que o fixeron decentemente teño asistido a unhas cantas celebracións. Non me queixarei. Divírteme.

Hai rutinas que se repiten cada 17 de maio, cando conflúen no lugar sinalado pola providencia da Real Academia Galega os donos da cultura e os detentadores do poder cultural, que case nunca son os mesmos. Asisten amigos, admiradores e sentidores do homenaxeado. Asisten veciños e curiosos. Asisten editores poéticos e poetas autoeditados que van botar un ollo á vaca famélica da nosa cultura por ver de apañar unha costeleta magra. O público vén completado pola scholae palatinae: esa corte de directores xerais das máis inauditas pólas e de alcaldes da redonda que se desprazan tras do máis oficial dos coches oficiais.
O último martes asistín na Casa de Hortas, en Outeiro de Rei, á celebración das Letras. Non faltaron os sinceros lectores de Manuel María nin os impostores que citan a súa obra polas cancións de Mini e Mero, os últimos sobrevivintes do Woodstock galego dos 70.
O programa comezou con altura intelectual, co presidente da Xunta poñendo a rentes a George Steiner e o Café de Flore parisino con Manuel María e os faladoiros do Café Méndez lucense. Recreou as cátedras arredor da mesa de mármol nas que sentaban Fole, Cunqueiro, Pimentel ou Fernández de la Vega.
Para non baixar o nivel, o presidente da Real Academia, Xesús Alonso Montero, resaltou a presenza entre o público do tradutor hindú Anik Nandi. Verqueu «catro poemas de Manuel María ao bengalí». As rarezas aledan o solpor dos discursos académicos, polo que agradecín a mención pese a que carecese de aplicación práctica: o exotismo queda en sorpresa e fascinación. Alonso Montero reiterou a particularidade hindú no seu segundo discurso. O seu labor debe de ser notable, aínda que eu non perciba a trascendencia de que haxa poemas galegos en bengalí na cifra, non ínfima, de catro.
Pero os discursos presidenciais tiveron tamén unha connotación misericorde cara ao ideario político de Manuel María. As intervencións transparentaban conmiseración coa súa militancia na Unión do Povo Galego, como se ser marxista e asemade independentista fose unha tara que molesta para aprezar a súa obra. Darío Xohán Cabana veuse impelido a saír na defensa da «poesía de combate» que escribía Manuel María e dunha militancia que deberíamos asumimos con naturalidade e respecto.
Polo demáis, Cabana volveu confirmarme que nunca baixa a esixencia de sabedoría. Regalounos outra lección maxistral sobre poesía. Darío é unha das poucas persoas ás que escoito con interese cando o atopo pola rúa. Outra persoa á que me gusta escoitar é Margarita Ledo: non menos sapiente, non menos guiada ao primeiro por Manuel María. Cadraron ben as Letras deste ano polas intervencións de ambos os dous na sesión da Academia desenvolvida nunha Casa das Hortas que brillou ese día polo coidado da organización do evento.
Os seus oratorios viñeron antececidos polo de Manuel Rivas. A proposta do novelista foi tan orixinal como adoita: arrincou falando dos «campos da verdade», os ámbitos das antigas vilas gregas cercados para non entrase a mentira. Proseguiu con esas imaxes tan poderosas que soamente el sabe iluminar , pero despois acabou dando voltas argumentativas sobre a sinceridade e a valentía de Manuel María, ata rematar perdido na espesura do bosque que el mesmo plantara.
Con todo, o seu discurso comezou con plenitude francófila, cunha cita os diarios de Jules Renard: «a verdade é sempre de pequenas dimensións». Juan Tallón recomendoume hai unhas semanas por Wathsapp o dietario do escritor nacido en Châlons du Maine e que publicou DeBolsillo. Na Biblioteca Nodal de Lugo soamente atopei La linterna sorda, un libro delicioso de textos breves. De Renard ando na procura de Historias naturales, no que sei que civiliza os animais e embrutece os homes. Lendo a sinopse lembrei da frase que escribiu George Steiner para subliñar a preeminencia da ciencia sobre a literatura: «Ovidio fala de persoas que se converten en animais e Darwin, de animais que se converten en persoas».
Margarita Ledo revitalizou o acto co seu caudal de lecturas. Sen citar o Café de Flore, devolveunos aos faladoiros lucenses do Méndez: «Desa presada de contertulios que usaban o galego como resistencia e como dereito á renacenza, Manuel María aprendeu a distinguir entre o discurso oficial e a Galiza subalterna, a da lingua marxinalizada e calada». Aprezo da profesora o seu desinterese polo nivel de atención e de coñecemento de cada audiencia particular á que se dirixe. Non lembro a conto de que afirmación súa, apelou «aos gramscianos» co gallo de que, «para Gramsci, o nacional e o popular son o mesmo». E ningún asistente tusiu nin pestanexou, como se atopasen a cita un tanto vulgar.
Ao empezar a sesión, eu collera unha cadeira e sentara apartado dos intervinientes e do público. Adoptei a distancia coa que me gusta mirar os enredos humanos. Non foi ata o remate, tras ver académicos e académicos pasando ao meu carón, cando me decatei de que sentara na porta dos baños. As grandes pradeiras do espírito vense limitadas ás veces por valados molestos e vulgares, como pode ser unha próstata; pero xa dicía Renard que as verdades son cativas.