OS HEROES QUE SIGUEN LIBERANDO O RITZ

RAFAEL CHIRBES deixara reservada unha novela de amor cando morreu. Non quixera vela publicada porque o protagonista era un amante. E o amado, tamén. Paris Austerlitz é unha historia de amor tan ilusionante de principio e tan amarga de final como calquera historia de amor.

O pasado domingo estiven lendo ese libro. A parella protagonista —un pintor coa superioridade cruel da burguesía e un obreiro co complexo da carencia proletaria— adoita reunirse nun bar de traballadores marroquinos. Acordoume as memorias de Juan Goytisolo, nas que o escritor barcelonés conta que en París frecuentaba bares de traballadores magrebíes atraído por un maremagnum doroso de ideas políticas, pulsións eróticas e disgustos co seu físico. Goytisolo enchía en francés a documentación dos obreiros. Exhibía altura intelectual para agochar a decepción de mirarse no espello.
Goytisolo ten outro libro sobre a estadía de Jean Genet en Barcelona nos anos 30. En Genet en el Raval, narra como Genet, fillo dunha prostituta e ladrón dende a infancia —malia os intentos da súa familia adoptiva—, chega á cidade tras ser expulsado do exército ao ser sorprendido en plena e gozosa cópula con outro soldado. En Barcelona cae no Raval, un barrio que xa tivera a súa propia caída cando a burguesía abandonara as súas fábricas e vivendas para irse a L’Eixample animada polo plan Cerdà de 1860. As rúas do Raval acabaron nunha sucesión de tabernas, cafés e prostíbulos, a maiores de ser urinarios ao aire libre que non figuraban nos mapas que manexaban os servizos municipais de limpeza.
Nese mundo sórdido, Genet prostituíase en La Criolla para o seu chulo, Stilitiano, o serbio exiliado da Lexión Estranxeira. Compartían cama, aínda que o militar impoñíalle a abstinencia co único brazo que lle quedaba. O único contacto que permitía ao seu escravo limitábase a deixar que lle colocase algodón na bragueta para inchar a súa masculinidade.
Jean Genet sentíase atrapado por esa perversión do soldado, pola crueldade do desexo sen consumar. Pero coñeceu outra brutalidade, esta máis devastadora, a que causou a matanza de Chabra e Chatila, en Beirut. Cometeuse durante a Guerra do Líbano, en 1982. A OLP matara 582 cristianos en Damour e a Falanxe Libanesa multiplicou por seis ese número co consentimento expreso de Israel. «Non xudeos matan a non xudeos. Que temos nós que ver con iso?», alegou daquela primer ministro Menahen Begin lavándose coa mesma auga que deixara correr Poncio Pilatos.
Genet deu entrado no campamento pouco despois. Non era fácil camiñar: «Un neno morto pode ás veces bloquear unha rúa, son tan estreitas, e os mortos tan cuantiosos», lamenta en Catro horas en Chatila. Nese libro fai un reproche á fotografía porque «non capta as moscas nin cheiro branco e espeso da morte. Tampoco di sobre os saltos que hai que dar cando se vai dun cadáver a outro».
A guerra en Beirut foi a situación que buscou a periodista Oriana Fallaci para contestar á pregunta que lle fixera a irmá pequena na véspera de marchar de Italia cara ao Líbano: «Que é a vida?». A vida é arriscar a vida. Fallaci conta en Insallah como coñeceu a un soldado guapo e intelixente, Angelo, que botaba o día cun lapis e un papel para concretar o secreto da existencia cunha fórmula matemática.
Hai uns anos Mario Vargas Llosa adentrouse na violencia de Oriente Próximo despreocupándose dos seus zapatos Scarpe di Bianco. Actuou con ousadía, cumprindo coa folla de ruta de visitas e entrevistas que lle preparara a filla. Esa implicación de visita a parque de atraccións deulle para escribir Israel/Palestina: Paz o guerra santa.
A semana pasada Vargas Llosa volveu a Xerusalén para facerse un photocall advenitorio dun novo libro sobre o Inferno. Adiantounos que «el gobierno de Netanyahu es el más reaccionario de la historia de Israel». Estamos afeitos a lerlle obvidades, pero unha obviedade expresada por un premio Nobel resoa coma a revelación feita a Moisés no monte Sinaí.
O periodismo era a crónica viva que escribía Oriana Fallaci e mesmo a que escribiu Genet en Catro horas en Chatila. Case diría que París Austerlitz é unha reportaxe espléndida sobre a sida. Agora, a emoción decadente que propoñen os cronistas estrela son descricións sobre como se citan para beber e sobre como se citan nos artigos. A súa resposta á pregunta sobre a vida da irmá de Oriana Fallaci é que consiste en desecar vasos de vermú e en anunciar que van liberar o bar do Ritz, como fixo Hemingway logo de entrar no París postnazi. O elemento máis irritante desas crónicas é que soan a falsidade abstemia e a camaradería impostada.
En Italia acaba de aparecer O medo é un pecado, un recompilatorio de correspondencia intercambiada de Fallaci. Unha das cartas está data en 1967 en Nova York. Conta que ceou coas Súas Maxestades Don Juan Carlos e Dona Sofía. Non lle gustaron nada. Despreza ao daquela príncipe «porque se criou á sombra de Franco e é o seu robot obedente». Ignora á futura monarca porque «é a filla daquela raíña de Grecia que militaba nas Mocidades Hitlerianas e mandou encarcerar 50.000 socialistas gregos».
Fallaci guiouse profesionalmente pola independencia. Enviou unha longa protesta a Fidel Castro en 1983 por negarse a recibila ao percibila como «contrarrevolucionaria». A xornalista, filla dun partisano, queixouse alegando que «non son socialista. Fun socialista. Se vostede me lese coñecería a miña desconfianza cara aos dogmas e a miña pouca esperanza de que nin sequera o socialismo poida cambiar ao home».