AO PRINCIPIO DA súa estadía nos Estados Unidos, Vladimir Nábokov foi curtar o pelo. O perruqueiro, segundo extendía a tea branca sobre o peito, sinalou: «Nótase que é vostede inglés, acaba de chegar a América e escribe vostede nun xornal». «Como pode saber todo iso sobre min se vén de coñecerme?». O home fixo chasquear as tesoiras e desvelou: «Porque a súa pronuncia é inglesa, porque aínda non tivo tempo a gastar os seus zapatos europeos e porque ten a cabeza de fronte alta típica dos que escriben nos xornais». Nábokov contestou marabillado: «É vostede Sherlock Homes?» O barbeiro quedou calado. Uns minutos máis tarde, con voz tímida, confesou que non sabía quen era o tal Sherlock Holmes.
Brian Boyd recolle esa anécdota dun texto propio escritor en Vladimir Nábokov. Los años americanos (Anagrama, 2006). Nábokov aprendera en inglés e francés na súa infancia aristocrática en San Petersburgo ata que o seu pai, horrorizado, lle puxo un profesor de ruso. A familia houbo de exiliarse da Revolución Soviética en 1919 para asentarse en Berlín. Pero non foron os bolxeviques que mataron ao pai, senón un zarista, que disparou en 1922 contra o seu republicanismo. Anos máis tarde o nazismo enviaría a un campo de concentración un irmán seu. Daquela Vladimir montou a súa muller e o seu fillo no primeiro tren que saíu en dirección contraria ao campo de concentración de Dachau. Acabaron en París.
A biografía que fixo Brian Boyd describe, ata o extenuante, cada paso do autor por Estados Unidos tras escapar da capital francesa tres semanas antes de que Hitler se pasease baixo a Torre Eiffel.
Os creadores asentados en París durante o réxime de Vichy tiveron que elixir entre arriscarse a quedar ou correr. O fotógrafo xudeo, Man Ray, marchou a Nova York eludindo o asalto nazi de xuño de 1940. A súa moza, Lee Miller, abandonárao uns anos antes, en 1932, despois dun tempo de deixar que a fotografase como modelo profesional —o oficio que aprendera posando para Vogue— e dun tempo de aprender técnica con el. Aturouno ata o día ao que a Man Ray se lle ocorreu facer unha caricatura dos suicidas retratándose cunha pistola nunha man e unha corda ao pescozo.
Durante ese tempo de guerra en Europa, Nábokov usou unha boa parte da súa enerxía en abrir os ollos norteamericanos á crueldade de Stalin. Os seus novos veciños non entendían o paralelismo que lles facía con Hitler. Aplicaban a lóxica simplista de que, calquera que se opuxese ao exterminador ario, era un serafín devoto da liberdade.
O debuxante Hergé tivo unha visión parcial. Beirou a atracción que lle causaba o nazismo camiñando polo catolicismo e o nacionalismo extremos. As primeiras tiras do seu personaxe máis sonado, Tintín, comezaron a publicarse na publicación relixiosa belga La Vingtième Siècle.
Todo tintinófilo recoñece que esa publicación de debutante, Tintín no país dos soviets é unha mostra de que o máis lamentable principio pode evolucionar cara a un gran final. O mércores volvín ler ese panfleto no que Hergé, coa tosquedade ideolóxica dos 22 anos, adoutrina aos pequenos e piadosos lectores do suplemento Le Petit Vingtième sobre a Rusia de Stalin: amosa as eleccións trapalleiras, as desaparicións eternas de opositores, o roubo de comida ao pobo, a arbitrariedade dos responsables políticos e a obsesión propagandística do ditador. Todas esas denuncias confirmáronse posteriormente, pero Hergé denunciounas coa única base documental de que llas contara o abate Norbert Wallez, que dirixía a publicación.
Esa historieta ten un debuxo basto e un guión forzado ata os límites. Mesmo chega a extremos nos que Tintín, encerrado por un axente bolxevique nun soto que dá a un río, atopan un traxe completo de mergullador esquecido nun extremo da cela.
Hai tres cousas que eu salvaría de Tintín no país dos soviets: os coches, as lanchas deportivas e a combinación de branco e negro. Este último aspecto parece ser o único que convencía ao debuxante, pois durante case medio século prohibiu a súa reedición. Aínda así, foi o único traballo seu que non consentiu en que se publicase en cor. Algo que a súa editorial, Casterman, debe tomar por capricho de autor porque vai colorealo. O motivo é que se cumpren 88 anos da súa aparición, e todos temos asumida a ditadura das efemérides.
Contra as ditaduras nunca estamos suficientemente armados. Picasso resistiu no París nazi con toda a convicción no comunismo e na arte. Para meter medo ao seu medo botou a entrada dos aliados na cidade pintando e cantando a coves para non escoitar os disparos nin os ruído ferinte dos tanques que atravesaban a rúa. Unha mañá petaron na porta. Aínda podía a derradeira visita da Gestapo. « Nunca pensei que serías o primeiro soldado aliado que vería», comentou Picasso a Lee Miller. A visitante comentoulle que desembarcara un mes antes na praia de Omaha e que soubera daquela que tiña toda unha guerra mundial ao seu dispor.
Estivo uns días na casa de Picasso, pero despois uniuse á vangarda contra Hitler. Fotografíaba o espanto bélico para a frívola Vogue. Tirou imaxes das primeiras veces que o exército americano usou napalm. Foi sobre Dresde. Tivo que soportar que llas censurasen.
Lee Miller manchou as botas coa lama de Dachau e evitou limpalas ata que chegou ao cuarto de baño de Hitler. Lavouse na súa bañeira e durmiu unha sesta na cama de Eva Braun. Tivo un pesadelo con centos de xudeos que eran coma follas de papel que voan ao aire da morte e nunca espertou. Viviu o resto do seu tempo alcoholizándose para apaciguar as súas fotografías do Inferno.
samedi 21 janvier 2017
LEE MILLER NA BAÑEIRA DE HITLER
Commentaires sur LEE MILLER NA BAÑEIRA DE HITLER
Nouveau commentaire