DESCREIMENTO, AMBICIÓN E ESTÓMAGO

Rosalía foi unha escritora excepcional, a segunda mellor dos nosos. Eu prefiro a Cunqueiro pola súa potencia para recrear o imposible e facer manar a lingua no deserto do real. Este debate entre os dous autores non existe, seino. Nin vai existir porque na comparación sobre a valía literaria primaría a valía moral. E, nese campo nocturno e incerto, vence a triste padronesa.

O filósofo alemán Sloterdijk asegura que, dende Descartes, o debate racional está dominado pola técnica. Discrepo. O debate racional é unha falacia ética. Se comparamos dous escritores non atenderemos á capacidade para atopar exoplanetas literarios ou flexibilizar a palabra como se fose grafeno. Non, pensaremos en Rosalía como a nosa Santa Teresa; aínda que, en vez de éxtases epilépticos, tivese a Murguía para reescribila como haxiógrafo.
Álvaro Cunqueiro, sabémolo todos, estaba incapacitado para a valentía. Non transformou a súa covardía política nun ocultamento temeroso e comprensible, como Risco. Unha vez que se sentiu perdoado polo crime de leso galeguismo, optou por mimetizarse coa fauna da ditadura. Converteuse no caradura culto e simpaticote que amabilizaba o áspero actuar do franquismo.
Sería un bo axente secreto. Tiña discurso, descreimento, ambición e estómago. Pode que o fose. Nunca o saberemos. Leo a novela de espías Berta Isla (Alfaguara), a última de Javier Marías. É unha desas obras voluminosas que desminten as exequias da literatura en papel. O malo é que nunca acaban de empezar porque ten que estaricarse alén as 500 páxinas. A estrutura é repetitiva: unha páxina de trama, dúas de reflexión lixeira para que o lector se sinta sagaz e unha pinga de sexo, aínda que non o esixa o guión, co que o autor se blinda contra o abandono da atención. Algunhas noites, o adolescente que vive en min aparéceseme con novelas dese estilo, tan cheas de ruído e pretesións que me avergoñan. Prefiro a John Le Carré; escribe peor, pero ten toda a honestidade que pode pedírselle a un traidor profesional.
Marías cita a T.S. Eliot na novela: «Ceniza en la manga de un viejo... El polvo suspendido en el aire señala el lugar en el que terminó una historia». Ceniza en la manga de un viejo é o título dun libro de memorias que Álvaro Cunqueiro anunciou nunha entrevista con Soler Serrano en TVE en 1978. No ano seguinte, El País publicaba que Cunqueiro «publicará próximamente en castellano su novela Ceniza en la manga de un viejo. En gallego escribe A taberna de Galiana, donde uno de los fabuladores más originales de la literatura de España retorna su viejo y renovado mundo de Galicia». Sobre a primeira nunca máis se soubo; sobre A taberna de Galiana, unicamente hai unha referencia na revista Grial na que sitúa esa baiuca «na metade de calquera camiño, á que acodían viaxeiros que ían e vían dos diferentes mundos». Manuel Rivas aínda atopou dúas novelas máis na biblioteca apócrifa de Cunqueiro: As vacacións de Sísifo e unha ficción sobre o David bíblico, inspirado nunha manta palentina que levaba ese nome e coa que o mindoniense se abrigaba nas invernías púberes.
Entre os meus escitores admirados abundan os impostores; pero entre os meus amigos, os honestos e entregados. José María Lugilde ten a mesma ollada elevada que o arquitecto J. Lucas von Hildebrandt, quen deseñou os palacios de Belvedere cos que Uxío de Saboia quixo lembrar que liberara Viena do cinto de ferro co que a rodearan os otomanos en 1863.
Lugilde é cariñoso como todas as persoas que teñen as mans frías e os pulmóns quentes. Atopeino durante o meu paseo de laudes deste luns, na altura da Praza do Campo; aquí, en Lugo. Esa praza é o triángulo urbanístico mellor definido do planeta. No centro ten unha fonte circular cunha peaña para que os pés de San Vicente non se arrefríen. O santo é inclinado a padecer catarreiras. O noso San Vicente gustábame cando era manco. Facíase divertido miralo sinalando ao Ceo cun muñón, nun xesto de devoción cercenada, pero o Concello implántoulle unha prótese pálida que o reconforta coa piedade cristiá.
Máis que de espía, Lugilde ten aspecto de Inspector Gadget, co seu sombreiro plastificado e a súa gabardina marrón de permanente temor á choiva agora que Galicia é un país mediterráneo.
O discípulo de Von Hildebrant convidoume ao abeiro escuro dun soportal para ensinarme os planos do seu vindeiro proxecto. Abriu unha carpeta azul e quitou os planos detallados dunha fonte trazada a base de triángulo e círculo, como toda a arquitectura masónica. Pero Lugilde é un postcartesiano e negoume esa influencia. Eu insistín. «Lémbrame á tumba da rica herdeira Dorothy Rothschild pola súa vocación fálica», apuntei. Pareceulle mal e atacou coa teoría de Da Vinci de que «o triángulo é a forma máis perfecta». Como bo artista vive na durmevela, sempre durmido na fantasía que lle permite inventarse fontes exhuberantes como as de Belvedere e esperto na a súa tenacidade para realizalas.
Sorte cos teus soños, querido Lugilde, pero xa sabes que é preferible que non se cumpran para poder seguir soñándoos.

Comments

[manuel veiga]

Bo artigo. Felicitacións.