(Artigo para El Progreso)
NON SE DEBE pasear a destempo. A arte de deambular estableceuna James Joyce no Ulises. Xerardo Quintiá confesoume o domingo pasado que nomeou Joyce ao seu can porque el lle «marca o ritmo para andar».
O mércores saín da casa demasiado cedo. Fun parar á Milagrosa. Quixen curiosear na igrexa, pero aínda estaba pechada. Coeime por unha porta lateral. Non dera dous pasos cando unha señora con idade, roupa e disposición de beata se me achegou cun cirio enfundado nun plástico vermello. Sinaloume outro que ardía sen ganas nun colgarello situado nas alturas. «Vostede, que é bo mozo, pode baixarmo e sustituílo por estoutro?», pediume tendéndome unha candea louzá e brillante. Antes de colocar o brandón novo sinaleille que deberiamos quitarlle ao prezo. «E que máis ten? Ninguén o ve porque está moi alto». «Como que non, señora? Deus si que o ve», respondín, citando a sir Edward Lutyens, o arquitecto vitoriano que deseñou Nova Delhi. Lutyens reñeu con esa frase a un capataz por descoidar o acabado dunha ventá situada na traseira da embaixada británica en Washington.
A igrexa da Milagrosa é como o nacionalismo galego: está chea de elementos decorativos historicistas que buscan prestancia e logran grandilocuencia. Pode comprobarse lendo A contradición permanente (Xerais), o libro de conversas do alcalde de Santiago, Martiño Noriega, co xornalista Daniel Salgado. Xa saben, a dereita goberna e a esquerda psicoanalízase.
A obra vaise vender ben porque é a versión dun divorcio, un Ana Karénina contado polo fillo extramatrionial de Ana, sen que o indiscreto de Tolstoi ofreza todos os puntos de vista. O Apalpador vai repartir ese libro entre amigos mareantes e inimigos bloqueiros. A conversa é ben reveladora da división dun pequeno imperio. Debería completala a crónica da catástrofe acontecida en Amio coa versión de Francisco Rodríguez.
Sorpréndeme a xenerosidade coa que Martiño Noriega fala do partido que abandonou. Nalgúns parágrafos semella intentar moderar o resentimento válido e furioso, noutros quixen ler que teme que En Marea comerá o seu derradeiro turrón solidario neste Nadal. Ten mérito o alcalde compostelán. É un dos poucos militantes desta UCD galega e soberanista que xa asumiron que, máis logo que tarde, renderán armas ante o castelo da UPG.
A parte económica do libro conduciume á novela A obra (1894), a novela de Bruno Sperani que publica Hugin e Munin. Esa obra comeza cunha concentración de obreiros do Milán neoindustrial nunha mañá fría do século XIX. Os traballadores xúntase nun lugar acordado onde os capataces os escollerán para construír palacios burgueses ou para condealos á miseria. Daquela o presente era invivible para os proletarios, pero ler que «o presente é invivíbel» a Noriega e Salgado no seu limiar conxunto soa a dramarización.
Daniel Salgado é un pensador ao que sigo pola súa potencia reflexiva, aínda que en ‘A contradición permanente’ cite a Gramsci e a Luckács. Eles analizaron a sociedade do século pasado. Os meus amigos nacidos politicamente no maio do 68 fálanme moito dos seus ensaios. Comprábanos ás escondidas a Eduardo Fernández, O Xudeo, baixo unha porta secreta de Santiago durante a invernía franquista.
Foucault xa explicou —onde vai— que as teorías que explican todas as situacións en todos os tempos son pretenciosas e utópicas. A diferenza é que os marxistas aplicaron o seu metarelato na Unión Soviética, e os cristianismo, no Reino dos Ceos, do que nunca poderemos comprobar se triunfou ou fracasou.
Daniel Salgado e Martiño Noriega deberían saber que o proletariado pensa que o Ché Guevara é un deseño de Alberto Korda para Amancio; que os obreiros non loitan polos dereitos, senón polos prezos, e que o movemento popular máis seguido agora é o Black Friday.
A maiores dese Che, temos outro na cultura galega, Luís González Tosar. Despois dos nenos de San Ildefonso, é a persona que reparte máis premios en Galicia. O último Blanco Amor de Novela quedou deserto porque o xurado buscaba «excelencia». Galicia é un reino de poetas e, como consecuencia, unha anomalía literaria. Os xurados de poesía están formados por expertos en poesía; os xurados de dramaturxia están formados por expertos en dramaturxia e os premios de narrativa están integrados por expertos en poesía. Tosar, Xosé Carlos Caneiro e Alba Cid serán excelsos poetas, pero nunca escribiron unha novela. Carecen de coñecementos abondos para valorar se unha obra de narrativa é «excelsa» ou sinxelamente premiable.
Esa arbitrariedade na conformación de xurados explica que a literatura galega sexa un balneario de augas toldas. Por iso, agradécense actos de iconoclastia que brotan de cando en vez na nosa xeografía cultural, como o acontecido na Pobra do Caramiñal.
A concelleira de Nós Pobra Genoveva Hermo foi identificada pola Garda Civil despois de que alguén arrincase unha praca co nome do Anxo Rei Ballesteros. Puxéraa o Bloque para pedir unha rúa para o escritor. A Anxo divertiría que o seu nome fose arrincado dunha parede e lanzado ás augas do porto. Faríalle graza saberse navegando no Atlántico para sempre.
