A RENTRIÑA, UN COMBATE A DOCE ASALTOS
Antón Porto anuncioume que aquela noite de sábado vería algo «fascinante». Levaba dous días en Berlín coa mente aberta, a boca aberta e a porta do hotel aberta por todo o «fascinante» que xa me amosara o meu anfitrión, daquela lector de galego na Freie Unibersität.
Antón conduciume a un pub tan sofisticado, cheo de bebedores e anodino, coma un pub sofisticado, suado e anodino de Bos Aires ou de Ribadeo. Eu non percibía o «fascinante». Sentía o desencanto.
De súpeto, o público abriu un círculo no centro do local e xrudiron dous rapaces vestidos unicamente con pantalóns curtos e brillantes, coas mans calzadas con guantes gordechos de boxeo. Un ‘speaker’ con pantalón e gravata de lazo negros, e camisa branca, anunciou «tres asaltos de Euskadi versus Spain»... Nese nivel de provocación.
Os deportistas representaron un sainete que conmemoraba o combate que mantiveron en 1916 o boxeador afroamericano —e proxeneta, segundo Jack London— Jack Johnson e o farsante inglés —e sobriño de Oscar Wilde— Arthur Cravan, na praza de touros Monumental de Barcelona.
Arthur Cravan animara aos barceloneses prometendo espectáculo en La Il.lustració Catalana: «Hai unha bolsa de 50.000 dólares polo que paga a pena deixarse facer unha cara nova».
Jack Johnson pesaba 110 quilogramos, cinco máis ca Cravan. O inglés dispuña de beleza como único factor desequilibrante: as señoras de L’Eixample dicían que era máis guapo ca Modigliani.
O combate era a vinte asaltos e durou seis. O cronista de El Mundo Deportivo informou de que todo o interese da batalla foi ver «a férrea musculatura do terrible negrazo». Johnson podería ter deitado a Cravan da primeira puñada, pero asinara un contrato por un mínimo de media ducia de asaltos. O sexto resolveuno dun pesado dereitazo.
Barcelona mantivo durante moitos máis anos o interese polo boxeo. O primeiro libro da Rentriña —que se desputa a doce asaltos, un por mes— trata ese interese. Xabier López López novela o regreso de Sebastián Faraldo en Olympia, 1934 (Galaxia). O seu detective recibe a encarga de contar o ambiente dun combate polo título mundial no que hai un galego, O Camión, que participa nas loitas preparatorias. O púxil morre dun xeito inexplicado. Faraldo vaise ocupar de explicalo.
Nese 1934, Barcelona trataba de distraerse da frustración dun estado catalán que quedara a medio cocer mirando golpes alleos entre doce cordas. Eran metáforas mínimas do gran golpe que deu Franco dous anos despois.
A Guerra Civil que prendeu en 1936 é tratada por Fina Casalderrey en Historia da bicicleta do home lagarto (Xerais). O tema cedeu orixinalidade coma os pubs de Berlín, aínda que o peculiar é que centre un libro infantil.
Unha guerra consecutiva á Civil española, a Segunda Mundial, é o tempo de A vinganza do defunto. A novela trae outro detective de regreso, o Nivardo Castro, de Carlos Reigosa. Traballa nun Vigo porto de saída de nazis e xudeos cara a Arxentina.
Ese foi o país emigrou Blanco Amor, de quen Galaxia recupera Xente ao lonxe a versión coa lingua fresca que usaba, antes de padecer o estrago normativizador.
A Segunda Guerra Mundial foi un choque de grandes e poderosos trens de tanta magnitude que ás veces tapan outros conflitos. A coruñesa Sofía Casanova contou a Primeira Guerra para ABC. A sempre activa María Reimóndez recupera o espírito da xornalista galega en Dende o conflito(Xerais), unha novela protagonizada pola dúbida dunha periodista sobre se debe implicarse no que narra.
Hemingway carecía desa moral porque entendía a guerra como «o máis belo deporte ao aire libre». Porén, os seus combates eran boxísticos. O periodista Abott Joseph Liebling, amante de Hemingway, recoñece en Fome de París que queimou o desexo de visitar o xinmasio para retar ao escritor «porque non creo que queira combater contra alguén que non teña libros publicados».
Suso de Toro rebusca na memoria nos tres relatos con forma de monólogo de Sonámbulos (Xerais). En Cuestións de familia trata os fusilamentos de membros de ETA e do Grapo en 1979; en Insomnes, un persoeiro político reconsidera unha decisión que tomou, e, en Auga derramada, o autor reflexiona sobre o fluír da vida.
Ese fluír percorre as 400 páxinas de Zapatillas rotas (Xerais), de Xabier Quiroga, un novelista clásico, no senso máis sólido da palabra. Nesta obra, un ancián abandona a súa residencia.
Luz Pozo Garza, de 92 anos, encara a vellez e a trascendencia no seu novo poemario, que publicará Alvarellos. Aínda sen título establecido, a poetisa fai unha relectura do conto A rosa de Paracelso, de Borges, para dirixirse á morte, ao espírito e ao alén.
Disque Arthur Cravan enfrontou a morte en 1918. Subiu a un bote nunha praia do Pacífico e remou. Sen máis. Nunca se mediu a consistencia que tiña esa lenda.
Antón Dobao xoga con esa incerteza entre realidade e apariencia en As ilusións estranas (Galaxia), uns contos tan variados que van dende un asunto matrimonial a outro de ciencia ficción.
Non menos variadas son as Memorias do famoso anano Joseph Borulawski (Rinoceronte), nas que o autor narra o seu periplo por cortes europeas do XVIII.
O ánimo que o levaba non era menor que o daquel pasaxeiro que viaxaba a México en 1916 nun trasatlántico do que fala Trostki en Mi vida (Debate): «Era un boxeador, sobrino de Oscar Wilde, que confesaba que prefería demoler o queixo dos ianquis a deixarse facer anacos por un soldado alemán».
Photo: Cape Town, South Africa. 1955