ir por pan, volver con lumbago

25 janvier 2019

ON PODEMOS bañarnos dúas veces no mesmo río. Compra- mos cada día o pan no mesmo sitio, pero nunca do mesmo xeito. O inmutable é que Dona Rosario e máis eu compartimos o pan. Ela compra un cacho de molete e eu aprópiome do resto. Eu nunca vin a Dona Rosario nin sei nada sobre ela. Imaxínoa como unha señora de pelo pálido e cardado. Simplemente pido o resto do seu molete porque temos o mesmo gusto: xeneroso de levadura, pasado polo forno con mesura, delicadamente amargo.
Hai persoas ás que tes o impulso de parar pola rúa como se as coñeceses. O sábado abordei a Andrés Goteira, o director de’Doghs’, diante da Farmacia Central.
—Ola, Andrés. Son Jaureguizar —presenteime con todo o ánimo.
—Ah, encantado!´—sorriu confuso.
Quedei mirando para as súas gafas, que son anchas e escuras como as que usan os astronautas nas probas de gravidade. El miraba para min esperando un maná de palabras que o liberase da incomodidade silenciosa.
—Estou de compras —sinalou a xeito de proposta de conversa.
—Nada, pois sigue. Encantado de coñecerte —e marchei.
De quen me fixen íntimo amigo foi de Gonzalo Torrente Ballester. Hoxe cúmprense 20 anos do seu pasamento. A nosa amizade comezou cando asistín a unha conferencia que daba en Santiago. Eran os anos 90, os seus anos de despedida. Daquela non lle lera máis que ‘Fragmentos de Apocalipsis’. Fun á charla porque vin entrar unha loira con ollos de neorealismo italiano. Sabía que se chamaba Carmen e estudaba tamén Dereito. Ao rematar a conferencia, Carmen ergueu todo o seu esplendor e interesouse:
—Don Gonzalo. Que opina de la obra de Vizcaíno Casas?
O escritor sorriu perversamente. Levantou a cabeza cansadamente e recolocou as gafas de eclipse para localizar a inocente que lle preguntaba.
—Señorita, he venido a hablar de literatura —mastigou a saliva.
A súa narrativa de Torrente nunca me soubo. Está ambientada na súa sociedade, non na miña. El procede dun mundo limitado e pretencioso do Ferrol que lle curtou a Franco o acceso á Mariña; eu son un cultivo da primeira democracia e do pop de Radio 3. O novelista sostiña, con expresión grave que lle engurraba a fronte, que Franco provocara a Guerra Civil para poder entrar vestido de almirante na cidade que se burlara del. Don Gonzalo éme unha persoa cercana porque Lois Caeiro me ten falado del. Foron amigos durante a cordilleira central das súas vidas: trinta anos.
Dona Rosario leva dende o luns sen recoller o seu cacho do noso pan. Empecei a preocuparme. Como lle collín cariño, agora mesmo vou subir ao hospital provincial para saber se a ingresaron. Quero render honra ao seu gusto culinario.
A vida ten mala memoria. Torrente Ballester é un autor nada frecuentado. Cela, que botou un pulso tan brutal polo Nobel que case lle custa a honra, é ignorado. Hai veces en que a felicidade se dobra pola metade. Pasoume o mércores. Agacheime para meter unha taza no lavavaixelas e xa non volvín ao meu ser.
Como vivo cerca do ambulatorio saín ao encontro dun médico de urxencias. No camiño atopei a Paco Martín.
—Que foi, Jaure? Camiñas inclinado coma un pato coxo.
—Estou recuperando o espírito de Fraga.
Paco Martín é o home ao que mellor senta unha gorra. Sempre ten unha anécdota de garda. Contoume que hai anos debía ir a Caminha dar unha charla. Amenceu castigado por un lumbago, pero non termou do compromiso de ir dar unha charla. Ao chegar a Caminha, aparcou a medio cento de metros da biblioteca.Intentou baixar do coche, pero a gravidade tiraba polo seu corpo con fereza. A parte baixa das costas ardían a lume bravo, coma a cociña do Inferno. Logo se achegou un municipal. Analizado o caso, chamou pola alcadesa, que rapidamente dispuxo unha cadeira de rodas para o honroso escritor. Os curiosos que volvían do mercado ou dos bares reuníronse ao seu redor. Era a novidade semanal. O policía non tardou en organizar aquela entropía veciñal. Abriron un corredor polo que avanzaron, en comitiva, a señora alcaldesa e o señor escritor —impulsado polo municipal— entre encendidos aplausos e vítores dedicados ao valente.
—Faltou a banda municipal —lamentaba Paco, tan distante da cerimonia que a despacha con retranca.
O noso sistema de saúde é menos ceremonioso, máis cercano. Cando asomei pola consulta, atopei un señor co pelo desperdiciado polos anos. O médico tiña unhas mans presididas por un anel cunha cristal de cor vermella perdición. O seu nariz era severo.
—Señor Jaureguizar, cal é o motivo para que veña a Urxencias?
Eu sabía a orixe do motivo, unha dor cruel de cadeira; pero ignoraba diagnóstico. Por iso me presentara no centro de saúde. O doutor preguntárame con tal esixencia dun motivo gordo e dramático que lle dixen:
—Veñen de chantarme unha navalla de feirante nas costas.
Mirou o meu historial médico —breve e livián— no ordenador e valorou:
—Ben, quite a camiseta e déitese na padiola.Imos ver esa ferida.
Como soamente pretendía captar a súa atención, confeseille o motivo verdadeiro de me doese o lombo como a un crucificado. Recetoume unhas pílulas de Valium. Nunca o tomara, pero Lou Reed tenme cantado sobre ese fármaco cando camiñabamos pola beira salvaxe: «Jackie vén de saír a todo filispín,/ creu por un día que era James Dean./ Daquela imaxino que debía estrelarse,/ o Valium teríalle axudado na catarse».
Tras volver á casa, decidín ser un escritor dopado por ver se tiña soños marabillosos como os de Houellebecq. O autor francés deitase neste tempo ás catro de tarde cunha novela do brutal Huyssman, un somnífero doce e unha botella de rico burdeos. O Valium foime fantasticamente. Soñei que entraba na consulta do médico co anel brillante. O doutor erguíase, osuno e altísimo, e me daba un abrazo acolledor que me aliviaba a dor de puñal no lombo. A viaxe foi estupenda, pero acordei coa sequidade de todo o Atacama na boca.
O meu móbil é tan sofisticado que abro o ollo esquerdo e vexo unha columna de Twitter correr a uns centímetros do meu nariz. Lin a un home que se fai chamar Perroloco. Ten unhas entradas no pelo coa mesma forma que as de Risto Meijide. Tuiteaba un artigo de Xosé Luís Axeitos no Sermos. Axeitos foi o fontaneiro da Academia Galega durante varios reinados, nomeadamente baixo o de Ferrín o Breve. Hai quen o culpa de situar o poeta ao pé do cadarso para o rexicidio que cometeu un xornal de Madrid.
Axeitos acusa a RAG de ser unha editora de «dicionarios de efemérides», que eu non o vou negar; pero dicir que o actual presidente, Víctor Freixanes, é un nugallán paréceme inxusto. Sempre se caracterizou por ser activo ata ese punto en que ser activo entra en bucle. Pero, insisto, atacalo pola implicación é inxusto.
Coa RAG empeza a pasar como con Torrente Ballester e con Camilo José Cela, que sabemos que é un pecio afundido na Foxa Atlántica.
Unhas máis tarde, por volta do mediodía, telefoneime con Moisés Barcia, o editor de Rinoceronte. Estiven loubando a súa colección Vétera, na que traduce obras de todo o mundo anteriores ao século XIX.
—E iso interesa a alguén, Moisés?
—Terías que vir a unha presentación e comprobalo.
—Non podo. Estou doente,pero non podías meter os da RAG en Vétera? Meus probes!
O pasado non sempre é pasado. Rinoceronte ten en marcha unha colección de literatura finlandesa á atención de Tomás Ahola e a súa nai, Tuula.
—Tomás vive nas Canarias, non si? —pregunto.