MURGUÍA CAVA A TUMBA DE ROSALÍA

FOI UNHA DESAS decisións que, se non se toman de súpeto, logo morren. Hai 60 ou 70 anos, non se sabe concretamente. Varios veciños da Terra Chá, a grande chaira ao norte do Ducado de Lugo, estaban nunha desas tabernas na que se citan o día e a noite. Alguén con pelo crespo e ollada sideral, sentado so nunha mesa do fondo, queixouse da distancia que debía percorrer para volver á casa. Outro, acobadado na barra, rañou na cicatriz que lle deixara un xabarín inesperado antes de darlle a razón. Todos repararon, como se fose unha epifanía, en que a Terra Chá era, sobre todo, un arquipélago de granxas afastadas. Daquela, acordaron xuntalas nalgures. Non se fale máis. Todos volveron ás casas, engancharon plataformas aos tractores, puxeron as granxas brancas enriba e dirixíronse a Lugo. Ao amencer, cando descargaran traballosamente as casas, formaran un barrio novo ao norte da cidade, A Piringalla.
     Este mito chairego ten bastante máis de verdadeiro que o mito de Rosalía, a maior alucinación colectiva da cultura galega. A escritora é tan estudada, fantasiada e comentada que nunca chegaremos a saber quen foi nin como foi. A lóxica conduce a unha persoa corrente do século XIX, unha fidalga con saia aparatosa, pescozo cuberto e moño; a súa singularidade era un talento extraordinario.
     Rosalía, como toda obsesión nacional, late cada minuto. Marina Mayoral volveu tratala de ti no seu discurso de nomeamento como académica de honra da Galega. De honra, pompa e circunstancia; non de número. Na RAG explicáronlle á escritora mindoniense que non ían facela académica de verdade, porque non vive en Galicia. Ela xuntou os ombros para conformarse porque sabe que a vida intelectual é unha conxunción de metáforas e imposturas.
     Notouse a resignación cando o noso papa branco, Fernández Freixanes, lle colocou medalla dourada de sumiller e lle entregou un diploma envolto nun lazo coas cores da anodina bandeira galega. Cando vexo estes ritos protocolarios pregúntome polo que pensará o noso pontífice negro, Méndez Ferrín —a máis brillante intelixencia do país dende Cornide— cando mira certas persoas solemnizando certas cerimonias no televisor da Cova Céltica.
    Sorprendeume a humildade de Marina Mayoral porque a escritora mindoniense transmite altiveza complutense e, asemade, timidez vitoriana. As veces que falei con ela, percibín un ton que se movía entre a condescencia catedrática e o a amabilidade instrutora común a todo mestre.
    Como modelo de elegancia prefiro a honestidade de Lois Pérez, un poeta da Piringalla que se sobrepón con alegría ao desastre de ser o último rocker de Europa, agora que pasou Johnny Halliday.
    «A nosa terra é lenda chairega/ onde o ceo é sempre gris», escribe en Long Play (Xerais), un poemario sobre o tempo, a morte e a secreta convición de que a lenda chairega é certa, de que o seu barrio foi alumbrado tras unha conversa de soidade, estupor e desespero nunha taberna da Terra Chá.
     Isidro Novo, a persoa máis afable que coñezo, presentoume un mediodía na rúa, diante deste periódico, un tal Lois Pérez. Supoño que era Lois Pérez. Non cheguei a escoitar ben o nome ao quedar desconcertado pola estatura lanzal e a chaqueta verde de tahúr, tan elegante que unicamente pode sentar ben a un poeta que escriba no francés parnasiano de Théophile Gautier. O martes linlle a entrevista que lle fixo aquí Marta Veiga e estiven a un nada de anular a miña causa xeral contra a poesía. Lois Pérez avogaba por escribir poemas para transmitir emocións narrativas, non para intelectualizar sentimentos. Mesmo fascinoume a súa fe, que soamente defendería Rousseau, en que o pobo pode ser redimido culturalmente aínda. O pobo soamente precisa calefacción central e un ofertón nas canles mistéricas do fútbol.
     Os nosos subalternos culturais, os teóricos que ocupan sinecuras a media xornada, non van estudar Long Play, aínda que lles sería beneficioso. Lois Pérez presentouno en Lugo mentres Marina Mayoral expoñía que Murguía destruíu as cartas de Rosalía «para protexela» no ámbito neoplatónico da Real Academia Galega.
     Os visitadores médicos da literatura galega seguirán debatindo sobre a construción do mito rosaliano. Son conscientes de que Murguía, despois de inventarse unha historia levítica de Galicia, cavou unha tumba para soterrar a biografía da súa muller como ser humano. Sentiuse daquela libre para reescribila como novicia, amazona e raíña. Transmitiunos a Rosalía como a «rosa mística/ torre de marfil/ casa de ouro/ Arca da Alianza/ porta do Ceo/ estrela da mañá», que rezabamos no rosario carlista da miña casa paterna. A propia Rosalía denunciou a manipulación nunha frase que soa a mensaxe codificada enviada por unha secuestrada dende o zulo: «O meu marido traballa sen cesar para facerme inmortal».