O MARIÑO QUE PERDEU A GRAZA DO MAR

Domingo foi un outsider. O seu destino estaba escrito na tona do mar. Naceu Rinlo, o porto ribadense ao que lle medraron casas ao redor. Porén, fixo a mili en verde, por terra, nunha localidade na que a vestimenta dos quintos era azul. "Cando volvía de permiso, os veciños miraban estranados o meu uniforme", comentoume nun ultramariños de papelería que abre de San Roque. Confesábao como O mariño que perdeu a graza do mar de Yukio Mishima.

Domingo agradeceume que escriba tantas veces sobre Rinlo, pero pediume que deixe de ilustrar os meus textos con fotografías nas que ven as casas do porto. Ese conxunto de vivendas son unhas construcións típicas de mariñeiros que se foron apoiando unhas sobre outras ata que a arquitecta Carlota Eirós empezou a súa rehabilitación de xeito persoal e físico, coa serra e a paleta na man.

Comprendo a Domingo. A min abúrreme mirar as mesmas fotografías dos mesmos arcos das Catedrais que se publican cada día por ducias en Twitter. Manolo Escobar confesoume que odiaba Mi carro unha noite que ía cantalo en Sarria. "Yo canto toda las noches Mi carro y estoy harto, pero estuve hace cinco años en Sarria y hace cinco años que los vecinos no me escuchan esa canción". Domingo vai farto de imaxes do porto. Pediume que "algunha vez" esqueza das casas do Río "e quite algún chalet, que os hai moi bonitos".

O Consello da Cultura Galega (CCG) debateu sobre Rinlo esta semana nas xornadas Os conxuntos históricos no borde marítimo galego. O coordenador do seminario, Iago Seara, advertiu da actuación urbanística perpetrada en Combarro, onde “había unha praia que actuaba como un peirao para dornas. Hai uns anos fíxose un recheo no que se instalou un centro comercial”. En atención a esa desfeita, Seara reclamou para Rinlo “unha declaración urxente” como conxunto histórico artístico. A súa tese foi respaldada por Carlota Eirós, quen pediu nas xornadas que Rinlo se converta “nun novo paradigma na conservación” deses núcleos.

Eu descobrín Rinlo en bicicleta e con granos na cara despois de que alguén me revelase que Hemingway estivera alí. Daquela crín a ferro incadescente a afirmación. Agora sorpréndeme a ubicuidade do escritor. Pero daquela pedaleei ata Rinlo. Consultei a un vello lobo de mar que estaba sentado no banco exterior da confraría mentres fumaba en pipa un tabaco de Namibia. “Non lle sei dicir dese señor que me di, pero hai aquí un home que fai unhas fotografías aéreas preciosas”, explicoume.

Hemingway tamén mantivo a ferro quente a súa vocación. Non quería exactamente ser escritor, senón ser protagonista de novelas. Como ninguén llas escribía, púxose el mesmo. Por iso vivía as súas aventuras antes de contalas. O exemplo deste novelista non aparece citado en Da natureza de escritores, artistas e vermes, un ameno ensaio de José María Durán Medraño que gañou o Premio Ramón Piñeiro e publica Galaxia.

O texto analiza as relacións entre o traballo e o pracer, e mesmo o equilibrio delicado de converter o esforzo pola obtención de recursos vitais en algo desexable. Hai creadores que son artistas da fame, no senso do conto de Kafka. Teiman e, ás veces, logran vivir da súa arte. Mesmo Durán Medraño pon un exemplo de xeito de comer da arte. Menciona a proposta que formula Diderot en O soño de D'Alembert (1769). Anuncia a intención de escachar unha estatua realizada por Falconet, machacala ata convertela en po e mesturala cun líquido para bebela.

MÁIS CA LOGRAR vivir da arte no senso radical de Diderot, hai creadores que dan vivido da percepción que se ten da súa arte. Durán Medraño conta unha escea da serie Mad men na que o xefe compra un cadro de Rothko. O xefe colga a obra no seu despacho, pero non sabe aprezar o seu valor artístico. Para xustificar o gravoso desembolso, convoca aos empregados para ensinarllelo. Os subordinados saben tan pouco coma o superior sobre expresionismo abstracto, pero falan con admiración do lenzo. Intúen que, se está colgado no seu despacho, debe de valer un imperio.

Durán Medraño cita tamén outra actitude do creador diferente desa reputación de non ser comprendido. Lope de Vega escribe ao seu mecenas, o futuro conde de Lemos: “Ben sabedes canto vos amo e honro, e que teño durmido aos vosos pés coma un can”.

Non todas as vocacións se manteñen ríxidas. Ás veces, hai unha luzada que deslumbra transforma. Hegel decretou a fin da Historia cando mirou a Napoleón pasar baixo a súa ventá. O heroe bloqueulle todo o sistema filosófico.

Kant, máis ca de filósofo, tiña vocación de puntual. Unha enciclopedia infantil de Salvat, inspirada na de Diderot e D'Alembert, fascinoume coa anécdota de que Kant era tan meticuloso cos horarios que os seus veciños de Könisberg poñían os reloxos en hora cando saía pasear. Inesperadamente, a Revolución Francesa liberou do estrito sentido das horas.

As revoltas provocan en nós unha emoción irrefreable. Outro caso foi o zapateiro de Napoleón. Abandonou a súa dignidade pola loitas da Comuna de París en 1789. Acabou sendo xefe do Comité Cidadán de Barricadas.