UNS CALZÓNS QUE SE POÑEN DE LUNS A DOMINGO

A cultura galega vive montada nun balancín: cando sobe Rosalía baixa Castelao e viceversa. Mantén un equilibrio de iconas paralizante. A programación cultural ten dous bandos: o bando de Rosalía e o bando de Castelao. Ambos os dous colaboran ás veces. Rosaliáns e castelaístas conflúen para que actos, congresos e embaixadas teñan como sustento ambas as iconas patrias.

Rosalía andou en múltiples danzas e procesións neste ano, e agora empeza a quenda de Castelao, unha figura sobredimensionada. Castelao analizaba elementos concretos, que enfiou en Sempre en Galiza; era ocorrente e afeccionado á arte popular, polo que a Real Academia Galega vai dedicarlle unhas xornadas co gallo de se cumprir os oitenta anos da súa entrada na RAG, setenta da publicación de Sempre en Galiza e medio século dende que se lle dedicou o Día das Letras.
O político e humorista tivo méritos,pero careceu dunha visión de Galicia coa abstracción e globalidade precisas. Dende logo, non era Hegel, o alemán que sinalou a Fin da Historia.
Antes ca Hegel, o teólogo medieval Hugo de San Víctor entendera que a Fin da Historia —unha categoría de tempo— podía situarse no espazo. Adiantouse a Einstein en séculos. A teoría de De San Víctor era que o percorrido da Humanidade avanzaba dende Oriente cara a Occidente. Como daquela o noso planeta se consideraba plano, a Fin da Historia estaba en Galicia.
O experto Francisco Prado-Vilar presentou onte nunha xornada sobre o Pórtico da Gloria que se desenvolveu en Santiago un mapa británico de 1190 no que a frecha do tempo humano corre cara Fisterra. No remate dos tempos, sobre Compostela, hai debuxada unha catedral.
A parte de que Galicia vaia protagonizar a debacle da Historia en xeral, a literatura galega vai vivir o seu penoso final en silencio. O escritor e crítico teatral Camilo Franco preguntoume a semana pasada, na Bienal Literaria do Pen galego: «Cantos anos lle dás a literatura galega?»
Eu doulle tres ou catro anos, ata que Manuel Rivas canse de publicar. Cesáreo Sánchez é máis positivo. O presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega prolóngalle o pulo vital un par de décadas. Prognostica que «en vinte anos haberá menos autores, menos lectores e, polo tanto, menos posibilidades de profesionalización» na escrita do país.
Expresou esa expectativa no Congreso Galeusca, que reuniu escritores galegos, vascos e cataláns en Barcelona. Sorpréndeme que fale dunha simple redución cando eu temo unha extinción. Nin paro pensar se un escritor galego pode vivir das súas obras, actos, congresos e excursións.
Manuel Rivas interveu na Bienal para facer súa a reclamación de Nélida Piñón sobre necesidade de «coraxe» para ser autor. Eu, por coraxe, entendo a definición de Héctor Acebo en Desafío: «Ninguén deles sería capaz de levar/ coma meu abolo, os mesmos calzois/ de lunes a domingo».
Nélida Piñón pertence a un gran sistema literario, o portugués, no que loitar ten recompensa. Nin imaxina as cativezas nas que camiña a escrita galega cara á inanición. Pero Manuel Rivas ten a fortuna de non albiscar outro futuro ca o brillante. Transmuta a escaseza de público para o libro galego citando a Clarice Lispector cando define a literatura como «unha felicidade clandestina». As palabras do noso escritor maior lémbranme a Henrique V arengando ao seu exiguo exército no texto de Shakespeare: «Nós poucos, nós poucos felices, unha banda de irmáns!» Ben me gustaría que a nosa situación estivese definida por outro título shakespiriano: A tempestade.

A COMPAÑÍA compostelá Voadora vén de estrear unha obra teatral sobre un grupo que está montando A tempestade. A directora, Marta Pazos, explica que a súa versión desta peza conta con achegas doutras pezas de Shakespeare: «Ten cousas de Romeo e Xulieta, Ricardo III ou Falstaff. Ten amor, traición, comedia, moito humor, moita música e moita fantasía».
Camilo Franco asegura que o teatro galego se limita a atender ao «público familiar», representando «contidos infantís con apuntamentos para que os maiores se distraían e contidos adultos que os nenos non chegan a entender, pero que lles chaman a atención».
Voadora, unha compañía suxestiva tanto dentro como fóra da escea, especializa a súa proposta: representa A tempestade para os pais e propón un obradoiro Baby tempest para os fillos dos seus espectadores. Espectáculo combinado con gardeiría.
Ese servizo é unha boa escola. Ata o de agora ninguén acordara de formar ao público. Camilo Franco repara esa cadencia coa Escola do Espectador, un cursiño que se desenvolve no Festival de Outono de Teatro de Carballo.
Hai propostas que facilitan ser cliente da cultura. Non penso soamente en Voadora, tamén en iniciativas coma a banda Folkgazais. O conxunto de Vegadeo (Asturias) recupera a música das orquestinas e revive o galego que se fala en ambas as beiras do Eo.
Folkgazais canta,entre outros, o Desafío, de Héctor Acebo, con esoutro verso: «Quéixanse os críticos cítricos/ porque abuso do grao superlativo». Iso é que precisa a cultura galega: grao superlativo a esgalla.

Photo: Bruce Ganges Davidson

Comments

[Jaureguizar]

O vostedeo veño utilizándoo dende que empecei na internet. Tallón é un advenedizo neste trato rancio que dou aos meus comunicadores na rede. Ten que notarse que fun a un colexio de monxas

[manuel veiga]

Imos ver. Eu coincido completamente co teu pesimismo, pero non o quero dicir aquí porque despois Tallón desanímase e non volve escribir en galego. Non hai que precipitarse na retirada.

Por certo, iso de tratar de vostede é cousa tua ou copiáchesllo a el?

[Jaureguizar]

Verónica, concordo en que precisamos de caras novas. Pero esas probas que hai que superar están en todos os sistemas literarios do mundo. A diferenza do noso é que é cativo e que hai medio cento de persoas ocupando os cargos todos, pero entrar nese círculo require superar as probas, dar moitas mans e escribir favorablemente dos próceres. Eu penso que non paga a pena.

[Jaureguizar]

Ben me gustaría compartir o seu optimismo, Manuel Veiga. Certo que Galicia superou varios séculos coa súa literatura desaparecida, pero daquela todo o país falaba galego e soamente galego. Eu son pesimista, pero prefiro pensar que o futuro vén cargadiño de sorpresas.

[Verónica]

Igual o problema está en que se confía o "futuro" da literatura galega a xente xa afianzada no mundo literario e ás "promesas" deben pasar, se pasan, certame literarios e variantes que limitan terriblemente a presenza de novas caras nos catálogos, nos encontros literarios, etc.