UNS ANEIS QUE SERVEN PARA FACER VUDÚ

MANUEL SICART leva un anel engarzado nun dedo. O motivo é unha caveira, lembro. Non sei se lembro correctamente, pero prefiro lembrar unha caveira coma aquela coa que dialogaba nun programa televisivo. Unha caveira é un indicador de estrada que dirixe á fin do tempo. Cando atope a Sicart en Lugo hei pedirlle que me amose o anel e preguntarlle se serve para «facer vudú» coma os que leva o escritor Hanif Kureishi.

     Dende que Sicart me falou do seu anel quixo parecerme que pertencera a Jimi Hendrix. Convencime de que o guitarrista llo regalara en Woodsotck. O mito fascina máis ca verdade. Sicart contoume que estaba en Nova York o 15 de agosto de 1969 —explicoume o que facía un rapaz da Pontenova en Nova York, pero son incapaz de pescalo na memoria—. Alguén berrou: «Hai festa en Woodstock!». Alí marchou medio millón de rapaces, en coche ou en bicicleta. «Eu fun andando», aseguroume Sicart, que nunca descoida adornar a narración. Por algo gañou un premio Ondas.
O importante non é o concerto, que nin se celebrou na vila de Woodstock, senón nun campo de alfalfa de Bethel. O importante non é que reunisen a Hendrix, Joan Baez —en marzo actúa en Santiago—, Santana, a Credence Clearwater Revival, o recén finado Joe Cocker —xa daquela cantaba retorcendo as mans—, The Band e Johnny Winter. O importante é que cada asistente a Bethel representa unha peza do puzzle que supuxo a lenda de Woodstock.

Dende que Manuel Sicart me falou do seu anel quixo parecerme que pertencera a Jimi Hendrix, quen llo regalara en Woodstock

Murguía tamén viviu o hippismo, uns anos sabáticos de despreocupación hedonista e de celebración da solvencia paterna no Madrid de mediados do XIX.
     Na madureza consagrouse á construción do mito tribal —«El día en que las tribus célticas pusieron el pie en Galicia concluyó el poder de los hombres inferiores en nuestro país»—. O seu discurso étnico non fracasou polo ridículo, senón pola carencia de solidez científica. Porén, serveu a Murguía de erro didáctico para elaborar a súa obra mestra: Rosalía. O cerebro do Rexurdimento logo detectou o talento singular da súa muller, polo que se encargou de levala ao Salón da Fama: afondou na complexidade da súa escrita e queimou aquelas cartas que a mantiñan apegada ao cotián.

     Ese mesmo intento de idealizar un xenio da literatura descríbeo Hanif Kureishi na súa última novela, La última palabra (Anagrama). A materia prima é Mamoon Azam, un escritor desprezable; non como a (cuase) virxinal Rosalía. Azam —malia que Kureishi tire o texto e esconda a man— é sir Vidiadhar S. Naipaul.

     O hindú Azam e o trinitense de orixe hindú Naipaul comparten biografía: chegaron á metrópole de Londres dende unha colonia, maltrataron cruelmente á primeira muller e humillaron con sadomaquismo extremo á segunda.
      La última palabra comeza cando a dona de Mamoon Azam encarga a un rapaz brillante unha biografía —unha haxiografía, máis ben— do seu home tras concienciarse de que a baixada das vendas dos libros impide manter erguida unha casa na campiña inglesa e o persoal de servizo que require.
     A muller anima a Azam a aplicar o modelo de Harry Powell (Robert Mitchum) en A noite do cazador, a película de Charles Laughton: sendo un malvado que persigue un Hansel e unha Gretel, predica o ben. Nun puño pintou a palabra amor e na outra, odio.
     Ese mesmo equilibrio moral serve de contrapeso nas mans coas que escribe Kureishi. En cada unha leva un anel «que serve para facer vudú». Un emana vudú positivo e o outro, negativo. Sicart , máis discreto, carga con ambas as enerxías nun único anel. Adoita contar que llo encomendou unha meiga de Nova York. «Me advirtió de que moriría si me lo quitaba», avisa con xesto grave.

Alberto Ramos e Hanif Kureishi constrúen personaxes elitistas e rabudos para as súas novas e soberbias novelas

Khureishi deconstrúe a Naipaul sen cortesía. Antes deconstruíra ao seu pai, pero acolchando con misericordia a súa lembranza. Shanoo Kureishi «sabía» que deixaría de ser funcionario da embaixada paquistaní en Londres para triunfar como novelista. Escribiu novelas e novelas que ninguén aceptou publicar, mentres o seu irmán Omar Kureishi prosperaba como literato en Paquistán.
     Shanoo Kureishi padecía porque era incapaz de valorar que vivía no Londres que absorbía toda a enerxía e o talento chegado das estremeiras do seu imperio, sen que unha crise que alentase argumentos racistas. A xenofobia, como a homofobia, é un relato mítico e xeralizador proxectado en negativo.
     O seu fillo Hanif regresa en La última palabra á descrición dos abismos de clases e procedencias que xa fixera en El buda de los suburbios. Hanif Kureishi sábese británico branco, pero Naipaul sospeita, horrorizado, que aínda non o asimilaron malia levar 65 anos na metrópole. O escritor nacido en Trinidad procede dunha familia de bramáns instalada nunha casta superior, polo que desdeña a negros e caribeños.
     Mamoon Azam ten bastante semellanza co actor Sebastián Nell, o personaxe que protagoniza a xenial Máscaras rotas para Sebastian Nell (Galaxia), de Alberto Ramos. A carreira interpretativa de Nell avanzou en sentido inverso á dos seus coteáneos Laurence Olivier, Dereck Jacobi e Charles Laughton. Sebastian Nell é un gentleman tan conservador e homófobo coma Naipaul, quen cualificou de «homosexual desagradable» a E.M. Foster. Curiosamente, Foster narrou en Unha pasaxe á India as relacións entre os antepasados hindús do trinitense e os colonizadores británicos.
     Na novela, Nell concede con apatía a derradeira entrevista a unha redactora de The Guardian. Confesa coa valentía do desesperado. «A peste leve a todos os covardes», cita a Shakespeare.
O seu racismo é depuradamente taimado; é dicir, británico. Os ingleses aseguran que «a negritude empeza en Calais», aínda que os franceses desprazan esa fronteira ao sur matizando que «África empeza nos Pirineos».
     A xenofobia gala é explícita. Os seus intelectuais exhiben ese menosprezo sen disimulo. Houellebecq vén de publicar Sumisión, (Flammarion), unha novela na que imaxina un pacto entre Hollande, Sarkozy e Bayrou para evitar que Marine Le Pen goberne. O acordo supón entregar o poder a Ben Abbes, un francés musulmán.
É unha mágoa que Houellebecq malgaste o talento en buscar escándalos e vendas con esta fición tan cinica. Inesperadamente, viñeron darlle a razón uns vixilantes da Verdade revelada que combaten a sátira feroz coas armas na cerna parisina de Europa. “Secaron o leite da benevolencia humana”, como buscaba Macbeth co seu asañamento.
     Debe de entender, con Naipaul, que «irritar á xente é un xeito de saber que as túas palabras seguen tendo un efecto. Se non o teñen é que entraches no ciclo de morrer». Ese é o ciclo no que xa está Sebastian Nell, coñecedor da frase de Hamlet: «É esta a ganancia da súa ganancia e o cobro das súas cobranzas; vir rematar nunha caveira chea de lama?».