LO ESTÁIS HACIENDO MUY BIEN

28 février 2015

Disque as noivas de Pablo Neruda evitaban ler as dedicatorias dos seus poemarios. Lembraban con felicidade aquela vez na que leran o seu nome nun libro, pero sabían que emoción non se repetiría. O nome que lerían no volume de versos que Neruda escribira estando con elas correspondería coa nova amante do escritor. Cada nova dedicatoria tiña un dobre sentido: anunciar ao amor oficial que xa era pasado e ao novo que o convertira en presente, e mesmo en futuro ata que outra dedicatoria a derrocase no corazón que podería escribir os versos máis tristes naquela noite.

Pablo Neruda foi o poeta máis plaxiado nas cartas de amor de toda unha xeración, agora sexaxenaria; a mesma que cantaba a Serge Gaingsbourg en castrapo e miraba El amante del amor de Truffaut.Hai outros amantes do amor xurdidos a mediados dos anos 90 que sabe de Pablo Neruda non tanto por el, senón máis ben polo home que lle levaba as cartas na novela de Antonio Skármeta e na película de Michael Radford. O funcionario quere ser poeta. Neruda o desaproba aconsellándolle que «en Chile todos son poetas. Es más original que sigas siendo cartero. Por lo menos caminas mucho y no engordas». Skármeta naceu en Antofagasta, unha cidade chilena coñecida ata hai día por ser a referencia xeográfica da Guerra do Salitre que enfrentou a Chile con Bolivia e Perú entre 1879 e 1883 en colosais batallas no mar que buscaban o control do deserto de Atacama.

As loitas protagonizadas por barcos para dominar a terra están de actualidade polo empeño de Abel Caballero de incumprir toda normativa do bo gusto implantando o inmenso barco de Alfageme nunha rotonda. Caballero non é nada orixinal nese horror, pois xa hai un pesqueiro estragando a entrada da Coruña e a lancha Juanín, doendo nos ollos nun acceso a Ribadeo. Cando asisto a estas desfeitas pregúntome se o seguinte paso na escalada do horror será crear un monumento ao camión que transporta o peixe instalándoo nun dique do porto.

Eu comprendo que hai moita rotonda desanxelada, pero ben podería alcaldes como o de Vigo poñer un monumento a cantantes que acadaron a fama, como Alberto Comesaña, co seu Lo estás haciendo muy bien. A falta de protagonismo urbanístico, as figuras dos pop español dos 80 e 90, rehabilitan o seu éxito mortecino nos países do oeste de Suramérica e o Centroamérica.
Os artistas españois en decadencia teñen dúas fórmulas para asomar a cabeza: Luar e Air Europa, aínda que gaña forza Ferrol, con ese concelleiro de Cultura, Manuel Reyes García, tan devoto da radiofórmula en español que enche o programa municipal Sons Ferrol con sexaxenarios en plena flor da súa creatividade como Loquillo ou Rosendo, por citar dous contratados. Calquera noite de venres nos sorprenden cantando Apaga o candil Marica Chuschús.
Alberto Comesaña,que xa está murcho, optou por Air Europa. O billete de acompañante foi para unha desas belas formadas nun tempo récord como imitadoras de Withney Houston que escupen as academias televisivas. Comesaña foi detido ou interrogado —quen o soubera!— en Antofagasta, que era a cidade coa que soñaba o afinador de discursos políticos da novela Antofagasta, de Ignacio Martínez de Pisón. O incidente veulle estupendamente ao cantante de Vigo para promocionar o single que quitou esta semana, Donde estés. Todo un temazo. Escribo temazo porque dura catro minutos, aínda que non deixa de ser unha canción máis enderezada cun violíns e cunha letra mal cosida. Antes, cando era carnal, tiña soamente chiste. Agora, nin iso.

O mínimo que se lle pode pedir a un artista que intenta saír da crioxenización é audacia. Pero o país ten a esixencia que ten. Pensemos, por exemplo, nas propostas da Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG), que remitiron a Estocolmo as candidaturas ao Premio Nobel. Debe ser culpa de aforrar en facer informes novos porque volven a incluír os dous de sempre: Ferrín e Luz Pozo Garza. Dado o coñecemento que se ten deles fóra do país e dada a experiencia sufrida, compría anovar a lista. Evidentemente as propostas do colectivo que preside Cesáreo Sánchez Iglesias non persiguen sinceramente un éxito internacional para a nosa literatura porque, de ser o caso, proporían un candidato traducido en numerosos países como Manuel Rivas. Pero trátase máis ben de conciliarse en vida a dous futuros clásicos como Ferrín e Pozo Garza.

Para facer unha proposta de calidade e sen percorrido cara a Estocolmo, poderían acordar de Cid Cabido. O autor narra na novela Unha historia que non vou conta o asasinato do empresario vigués e cónsul honorario de Chile Antonio Alfageme en abril de 1974. O señor do barco que Abel Caballero converteu na súa arca de Noé electoral, o mesmo.
Este ano aínda brillou un lampexo de pragmatismo e xustiza na sede da Asociación de Escritores en Lingua Galega. A terna de candidatos ao Nobel conta con Agustín Fernández Paz, o autor galego máis lido e respectado de todos os tempos. O vilalbés ten, entre moreas de condicións máis, unha candidatura ao Premio Astrid Lindgren do goberno sueco e presenza na Lista de Honra YBBY. Nesa proposta si que recoñezo audacia á AELG por tratarse dun autor de literatura infantil e xuvenil, que son unha casta de intocables da literatura galega, aínda que as vendas de LIX permitan que se publique a escritores de verdade.
Unha reacción semellante tiveron na Coruña ao reparar en que a cultura pode ser un elemento de promoción turística. Exhumaron o Picasso principiante. Daquela non achegaba, soamente prometía, pero había que aproveitalo. A mágoa é que tardaron 120 anos en decatarse. O curioso é que tivo que ser Princesa Letizia quen vestise de branco con raias horizontais azuis, picassianamente, para suxerir un posible merchandising.
A sobreexposición de Picasso en Galicia ocultou a mostra da coruñesa Ángela de la Cruz na súa cidade. Marchou hai tres décadas para asentarse en Londres e acabar sendo un referente internacional. De la Cruz amosa obra na Barrié da Coruña. Espero que non deixemos pasar 120 anos para dedicar atención a De la Cruz. Como escribiu Neruda ««es tan corto el amor y tan largo el olvido».