UNHA MISA PARA MALLO E UNHA CEGOÑA COXA

O MUSEO PROVINCIAL de Lugo puxo o xoves unha gran sala de tiros longos para celebrar a Maruja Mallo cunha mostra. O país empeza a tomala en serio. A última vez que entrei no Café Zuckerberg lin que a anterior homenaxe que se lle fixera en Lugo a Mallo fora organizarlle unha misa. Rezouse por unha muller que se deu un garbeo en bicicleta durante unha eucaristía dominical na igrexa de Arévalo. En fin.

Os que lemos o Libro de Xob sabemos que o Inferno é tan desagradable como un baño sueco, porque as almas condeadas «pasarán de gran calor a augas de neve e de augas de neve pasarán a gran calor» (Xob. 24, 19). Os antigos xudeos concebían o Inferno como Gehenna, o basureiro que ardía eternamente nas aforas de Xesuralén.
O Inferno é preferible ao Purgatorio porque está cheo de xente perversa, os malvados teñen vivencias interesantes que contar. Maruja Mallo foi ao Ceo porque non coñeceu o mal, aínda que a Xunta crea que está no Limbo: nin acorda dela nin deixa de acordar.
Hai quince anos fun residir perto da gran biblioteca alexandrina de Lugo coa intención que os vellos compran pisos ao lado do hospital: dispoñer dos 50.000 libros que nunca poderei ter na casa o máis cerca posible. Baixei o luns para coller algunha lectura nova de Juan Goytisolo, o autor finado o domingo. Descubrín La semana en el jardín (Alfaguara), un xogo que escribiu baixo o seudónimo de Un Círculo de Lectores. A base argumental dese volume consiste en que un grupo de 28 personas —tantas como letras do alfabeto árabe— escriben sobre un personaxe que é novelista e que se chama Juan Goytisolo.
A capa dese libro é fea e atractiva, como adoitan ser as cousas feas —as bonitas son a normalidade aburrida—. Consiste nunha imaxe lixeiramente desenfocada na que se ve unha cegoña coxa. Esa ave apareceu unha mañá no patio interior da casa que Goytisolo habitaba en Marrakech. O escritor e a súa estrana familia coidárona un tempo: «La alimentamos hasta que se fue. Un vecino francés me dijo que, si le cortaba las plumas del pecho, no volaría ya nunca y me la podría quedar. Yo le dije:'Monsieur, no quiero presos políticos en mi casa'». Sería incoherente que arrestase unha cegoña o home que asumiu o peso negro da soedade por escapar do estomagante autoritarismo político, social e eclesial da súa España.
Maruja Mallo dicía que «el hombre se mide por la cantidad de soledad que es capaz de aguantar. La soledad es el vacío y el miedo». Cando Juan Goytisolo estaba morrendo había un amigo léndolle poemas de Cernuda e outro agarrándoo da man. A morte é a soedade máis pura.
En Galicia, a xente séntese acompañada por Xosé Ramón Gayoso cada venres pola noite. Este país non combate a falta de compañía cos documentais da serie Alkibla, que Goytisolo fixo para TVE.Descoñece que explican mellor o mundo árabe que todos eses analistas que improvisan teorías de todo a cada acoitelamento que se produce nun mercado de Londres.
Luar é unha mestura de coidado folklore galego, outlet musical andaluz e humor tosco. Non hai espello máis limpo do ser nacional que un programa seguido masivamente, pero dá pena vernos nese reflexo valleinclanesco. Nunca fun seareiro de Castelao, pero quixera saber a súa opinión sobre a concesión a Gayoso dunha medalla que leva o seu nome.
Juan Goytisolo non quixo ser español, como Maruja Mallo non quixo ser galega, senón ferozmente apátrida. Todos cantos a coñeceron ou todos cantos improvisan agora que a coñeceron andan horrorizados con que se lle acastrape o nome como Maruxa.
Goytisolo marchou de Barcelona e cruzouse no camiño con Peter Handke. O escritor austríaco escapaba do país no que perseguiran á súa familia por falar esloveno no canto de alemán. Colleu un tren e baixou «no medio da nada», ou sexa, en Linares, «onde hai eses espazos tan grandes e baleiros que todo está cheo de posibilidades».
Alianza Editorial vén de publicar Handke y España, unha coletánea de textos e entrevistas sobre o país. Nunha das crónicas, Peter Handke conta o seu paso pola catedral de Santiago. Nunha capela atopa un grupo de curas trasegando a ración anual de aceite para as cerimonias nas súas parroquias. Hai tres enormes recipentes con cadanseu cartel: Aceite de extremaunción, Aceite de catequesis e Aceite para los enfermos. Os sacerdotes cargan con «xarras de bronce, prateadas ou de folla de lata —estas últimas para os máis pobres—» confiando no poder inmaterial dos óleos. A anécdota producíase en 1989, tres anos antes de que Luar empezase a facernos compañía nocturna os venres.
A televisión é un medio eficaz para combatir a soedade porque é un camaleón que se adapta á demanda da audiencia velozmente. O inferno non está no basureiro de Xerusalén, nin sequera está nos outros —admirado Jean Paul—; o inferno arde dentro dos televisores.