O VENTRE PROVIDENCIAL DE MIGUEL ANXO

30 septembre 2015

MARCHO QUE teño que marchar é unha frase feita, pero revela habibilidade para identificar o momento exacto para irse dun lugar. Eu nunca acertei a marchar en tempo e forma. Hai anos deime de baixa da Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG). O motivo para escapar foi que nunca sentía falar de contratos dos libros, xestión de axudas económicas, reclamación dos dereitos de autor ás editoriais que non pagan estando subvencionadas, prmoción de traducións ou creación dunha axencia literaria. Os congresos trataban de cuestións evanescentes: case sempre sobre os bos e ás veces sobre os xenerosos. Como definía o esteta francés que cita Marc Fumaroli en París-Nueva York-París (Acantilado): «A vida? Iso deixámosllo aos criados».

Sobre a entidade lía os nomes de socios que participaban nas actividades. Especialmente apetecido era Galeuska, xuntanzas con mantel de liño e paseos vespertinos nos que os violíns de Vivaldi soaban dende algún lugar da fantasía. Neses encontros mantíñanse acerados debates sobre o tabú (2006), o imaxinario na literatura (2007) ou tradición e disidencia (2008). A AELG nunca tivo curiosidade polo que eu puidese reflexionar sobre o tabú e menos sobre tradición e disidencia. E non llo reprocho. Porén, houbo unha vez, primeira e derradeira, na que participei nunha convivencia de escritores. Fíxome ilusión porque revivín as fins de semana de convivencia relixiosa no colexio do Sagrado Corazón. Nunca lles agradecerei abondo ás monxiñas as cancións de Bob Dylan que aprendín neses encontros, aínda que as cantabamos en castelán unha vez purificadas tematicamente.

En 2005 outro colectivo convidoume a unhas xornadas con mantel e paseos con As catro estacións de Vivaldi. Metín na maleta, entre dúas mudas e os folios da miña intervención, o libro de memorias de Patrick Modiano Un pedigree (Gallimard). Aínda que leo en francés con torpeza e supoñendo o significado de moitas palabras, quería epatar. O encontro celebrouse nun pazo, un sitio fabuloso para pasear riqueza se a tes. Botamos alí tres días falando sobre literatura e xornalismo, tirando unhas conclusións que seica eran acertadísimas e definitivas. Sen embargo, todo o que lembro é unha intervención de Xosé Miranda retrucando a alguén que dixera que os científicos non precisan de imaxinación. Argumentou Miranda con lucidez que todo avance e invento poden lograrse unicamente porque un investigador os soñou. Tras unha xornada de discusións equiparables en trascendencia á polémica sobre se Deus e O Fillo son da mesma substancia ou similar, que sustanciou o Concilio de Nicea do ano 325, viñan noites delirantes. As veladas consitían na inxesta de güisqui ancián por conta do erario público e a elaboración duns cigarros do bo humor dunha achega clandestina. Cando comezaba o akelarre, eu pensaba «marcho que teño que marchar», pero non me atrevía a expresalo. Marchaba de xeito invisible. Na miña habitación, asumía a estupidez de ler un texto de Modiano en francés cando ninguén sabía que o estaba lendo. Por outra banda, sentía envexa do estómago de Miguel Anxo Fernán Vello, que o incomodou dun xeito intermitente durante aquela fin de semana. O ventre permitiulle participar a saltos do programa. Non souben marchar daquela reclusión como non souben marchar da Asociación de Escritores. Precipiteime. O pasado sábado fixeron un congreso en Pontevedra no que mencionaron contratos, dereitos, traducións,... falaron da vida, «asunto de criados».

A incomodade estomacal de Fernán Vello lembroume á que padece o protagonista da película de Peter Greenaway O ventre do arquitecto. No filme, un profesional da arquitectura viaxa a Roma para organizar unha exposición dedicada a Étienne Louis Boullée (1728-1799). Ese profesional francés deseñou un cenotafio —unha tumba monumental e baleira— para Isaac Newton. Os planos proxectaban unha esfera de 150 metros de altura cunha base cuberta de cipreses. O último cenotafio era o que propuxo Pilar García Negro na maior honra de Castelao. A deputada presentou no Hórreo unha iniciativa asinada por 11.000 persoas sobre «o dereito o coñecemento e a contemplación da obra de Castelao polo pobo galego». O voiceiro do Partido Popular, Agustín Baamonde, rexeitou a proposta no nome do seu grupo argumentando unha cuestión formal: «Non é correcta a idea de difundir o pensamento de ninguén a través dunha lei». Podería aforrar o de ninguén. Os conservadores nin sequera entraron no fondo da petición. Baamonde sabía que levaba as de perder nunha polémica cultural con García Negro.
Con todo, alguén debería explicarme o sistema de pensamento que artellou o humorista rianxeiro. Sempre en Galiza non é un libro de filosofía política popular do éxito doutros. Penso no que tivo El cierre de la mente moderna (Plaza&Janés), de Allan Bloom, no tempo de Reagan. Non sinto que se nos furte nada porque non se fale nas escolas e nos estadios de fútbol sobre como vía a Galicia de hai 65 anos un señor tristón e irónico. Teño a sensación de que Castelao é o torto no país dos cegos, de que se incha a fondura da súa obra porque a nosa historia carece dun filósofo de percorrido longo. Castelao nin sequera chega a pensar como Risco nin a promover as realizacións dende detrás do escenario de Ramón Piñeiro. Temo que nunca serei convidado a unha fin de semana nun pazo con mantel de liño no que imaxinemos cantar a Mini e Mero.